Phát biểu tại Lễ mít tinh Ngày Thế giới phòng chống AIDS tại Bắc Giang mới đây, ông Eamonn Murphy, giám đốc khu vực UNAIDS, khu vực Châu Á -Thái Bình Dương cho biết, nhờ có sự lãnh đạo, cam kết và hành động mạnh mẽ trong phòng chống HIV, Việt Nam tiếp tục tiến gần hơn tới mục tiêu 90-90-90 và những mục tiêu quốc gia khác về dồn tổng lực, để hướng tới kết thúc dịch AIDS vào năm 2030 , để AIDS sẽ không còn là một mối nguy cho sức khỏe cộng đồng.
Đóng góp của mỗi người sẽ tạo nên sự khác biệt
Mới đây, UNAIDS đã công bố một báo cáo toàn cầu trong đó nổi rõ lên sức mạnh của việc chung tay hành động, với cộng đồng ở trung tâm của đáp ứng với dịch HIV. Báo cáo cho thấy đóng góp của mỗi người trong chúng ta đều có ý nghĩa tạo nên sự khác biệt, thúc đẩy tiến bộ trong phòng chống HIV. Chính nỗ lực tổng hòa của toàn xã hội, từ những nhà lãnh đạo cấp cao đến những nhóm cộng đồng và tất cả mọi người dân, mọi thành phần trong xã hội, đã tạo nên sức mạnh lớn lao của công cuộc phòng chống HIV/AIDS của chúng ta trong những năm qua, và sẽ tiếp tục đóng vai trò quyết định trong tương lai để chúng ta có thể bảo đảm được rằng không một người dân nào bị bỏ lại phía sau.
Việt Nam, nhờ có sự lãnh đạo, cam kết và hành động mạnh mẽ trong phòng chống HIV những năm qua, đã đạt được kết quả giảm 65% số ca nhiễm HIV mới trong giai đoạn 2010 – 2018, đây là bước tiến lớn nhất ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương trong việc khống chế sự lây lan của HIV. Năm 2019 cũng đánh dấu 20 năm chương trình điều trị kháng HIV ở Việt Nam, chương trình đã không ngừng mở rộng độ bao phủ trên toàn quốc, cứu sống được rất nhiều sinh mạng và liên tục có những bước phát triển vững chắc.
Việt Nam cũng là một điểm sáng trong khu vực với việc nhanh chóng áp dụng các sáng kiến mới nhằm mang đến nhiều lựa chọn hơn trong sử dụng dịch vụ cũng như thúc đẩy việc tiếp cận dễ dàng hơn tới các dịch vụ phòng chống HIV thân thiện với khách hàng. Có thể kể đến các dịch vụ như xét nghiệm không chuyên do cộng đồng thực hiện, tự xét nghiệm, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện gồm Methadone và Buprenorphin. Những dịch vụ này đều đang được nhanh chóng mở rộng độ bao phủ, không chỉ giúp cộng đồng ở Việt Nam khỏe mạnh hơn, sống tốt hơn, mà còn giúp đưa ra những bài học kinh nghiệm quí báu cho các quốc gia khác học hỏi. Việt Nam đã tiến một bước dài hướng tới duy trì bền vững chương trình điều trị HIV thông qua sử dụng nguồn tài chính từ chương trình bảo hiểm y tế quốc gia.
Ông Eamonn Murphy, Giám đốc khu vực UNAIDS, khu vực Châu Á -Thái Bình Dương
Không thể lơ là, chủ quan…
Ông Eamonn Murphy cho biết, nhìn về phía trước, vẫn còn nhiều trở ngại, thách thức và không thể lơ là, chủ quan trong công tác phòng, chống dịch như: Vẫn còn khoảng trống trong cung cấp dịch vụ và sự không đồng đều giữa các vùng miền, đồng thời lây nhiễm HIV đang gia tăng hoặc vẫn còn ở mức cao trong một số nhóm chính dễ bị tổn thương; kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn còn là một thách thức lớn, và vẫn còn khoảng 40% người sống với HIV chưa được thụ hưởng lợi ích của việc điều trị kháng HIV; nguồn lực đầu tư cho phòng chống HIV và dịch vụ phòng chống HIV vẫn còn chênh lệch đáng kể giữa các tỉnh, thành; xuất hiện hành vi nguy cơ mới bao gồm việc sử dụng nhiều loại ma túy khác nhau khiến người sử dụng ma túy gặp cả nguy cơ lây nhiễm HIV và những vấn đề khác về sức khỏe.
Chúng ta đã có bằng chứng cho thấy can thiệp theo cách tiếp cận về y tế công cộng và tôn trọng quyền mới mang lại hiệu quả trong điều trị nghiện ma túy, nhưng môi trường pháp lý cho người sử dụng ma túy vẫn chưa hoàn toàn thuận lợi và còn nhiều thách thức. Quá trình chuyển đổi nguồn tài chính của chương trình điều trị HIV sang bảo hiểm y tế đòi hỏi cả cán bộ y tế và người bệnh phải điều chỉnh theo hệ thống mới trong khi nguồn nhân lực và vật lực cho công tác phòng chống HIV đều suy giảm. Vì thế, điều quan trọng là phải bảo vệ những thành quả đã đạt được và tránh nguy cơ dịch bùng phát trở lại, như đã xảy ra ở một vài quốc gia khác.
Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadon.
Ông Eamonn Murphy nhấn mạnh, mặc dù đã có nhiều phương thức để dự phòng lây nhiễm HIV, việc điều trị HIV đã có hiệu quả cao, nhưng những ca nhiễm HIV mới và tử vong do AIDS vẫn đang tiếp tục diễn ra. Vì vậy, chúng ta hãy thay đổi hiện thực này cho mọi người dân, bao gồm cho cả những người đang ở trong trại giam và các cơ sở khép kín; trao quyền và nâng cao năng lực cho cộng đồng để tiếp cận, phổ biến kiến thức phòng chống HIV, hỗ trợ lẫn nhau và cung cấp dịch vụ sẽ giúp thay đổi hiện thực này, đồng thời có thể mở ra kênh tiếp cận để cung cấp các dịch vụ y tế và xã hội khác, giúp cuộc sống của tất cả mọi người được tốt đẹp hơn. Khó khăn, thách thức còn nhiều nhưng năm 2020 mang đến những cơ hội to lớn để Việt Nam định hình cho chặng đường tiếp theo trong công cuộc phòng chống HIV/AIDS.
Với việc sửa đổi, bổ sung Luật phòng chống HIV/AIDS và xây dựng Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS đến năm 2030, Việt Nam có cơ hội thúc đẩy và thể chế hóa những cách tiếp cận táo bạo, dựa trên bằng chứng và quyền, huy động được trí tuệ và công sức của cộng đồng và toàn xã hội, để hướng đến mục tiêu lớn lao về kết thúc dịch AIDS. Với những văn bản mang tính chiến lược này của Việt Nam sẽ tiếp tục lấy người dân làm trung tâm, và đảm bảo được nguồn lực đầu tư thích đáng cả về tài chính và con người để có thể lấp hết các khoảng trống đang tồn tại và hiện thực hóa về kết thúc dịch AIDS vào năm 2030.
