Việt Nam tiến tới loại trừ bệnh sốt rét vào năm 2030

Năm 2019, công nhận loại trừ sốt rét tại 25 tỉnh

Sốt rét là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, có ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe con người. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện nay bệnh sốt rét còn lưu hành ở 91 quốc gia và vùng lãnh thổ với trên 3 tỷ người sống trong vùng sốt rét lưu hành. Ở Việt Nam, có khoảng 12 triệu người sống trong vùng sốt rét lưu hành. Người mắc bệnh sốt rét chủ yếu là người nghèo, người dân tộc sống ở các vùng kinh tế khó khăn, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới.

Tẩm màn cho người dân vùng trọng điểm về sốt rét.

Để kéo giảm tỷ lệ mắc và tử vong do sốt rét, Chương trình Quốc gia phòng chống sốt rét của Việt Nam đã thực hiện nhiều chiến lược phù hợp. Kết quả là từ hơn 1 triệu trường hợp mắc sốt rét, 4.646 trường hợp tử vong do sốt rét năm 1991, đến năm 2018 chỉ còn 6.870 trường hợp mắc và chỉ có 1 trường hợp tử vong do sốt rét. Nhiều tỉnh, thành phố đã không còn lan truyền bệnh sốt rét... Trong năm 2019, Việt Nam tiếp tục công nhận loại trừ sốt rét tại 25 tỉnh bao gồm 16 tỉnh miền Bắc, 1 tỉnh miền Trung và 8 tỉnh miền Nam.

Theo PGS.TS. Trần Thanh Dương - Viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, hiện Chính phủ Việt Nam đã cam kết thực hiện mục tiêu loại trừ bệnh sốt rét do ký sinh trùng sốt rét P.falciparum năm 2025 và loại trừ hoàn toàn bệnh sốt rét vào năm 2030.

Thực hiện Chiến lược Quốc gia phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam, các địa phương đã nỗ lực huy động các nguồn lực, tổ chức triển khai tốt các hoạt động giám sát phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh nhân sốt rét. Nhiều kết quả nghiên cứu trước đây ở miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đã khẳng định An.minimus và An.dirus là hai vecto chính song hành truyền bệnh khu vực này. Sự can thiệp bằng hóa chất kéo dài của chương trình phòng chống sốt rét đã làm cho An.minimus  là loại đậu cư trú trong nhà giảm mật độ xuống rất thấp và thậm chí nhiều điểm giám sát không phát hiện ra sự có mặt của An.minimus.

Trong năm 2019, tiến hành hoàn thiện thủ tục để công nhận 25 tỉnh loại trừ bệnh sốt rét gồm: Sơn La, Yên Bái, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, TP. Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên, TP. Hải Phòng, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, TP. Đà Nẵng, Tiền Giang, Bến Tre, Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh, TP. Cần Thơ, Hậu Giang.

Còn nhiều khó khăn

Thành tích là không thể phủ nhận song thời gian vừa qua trong công tác phòng chống dịch vẫn tồn tại nhiều khó khăn.

Cụ thể, trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk bệnh sốt rét gia tăng và diễn biến phức tạp với hàng trăm ca mắc dẫn đến nhiều khó khăn trong công tác phòng chống. Các ca bệnh sốt rét tập trung tại các huyện Ea Kar, Krông Năng, Buôn Đôn, M Đrăk... Nói về công tác phòng chống sốt rét tại Việt Nam, PGS.TS. Trần Thanh Dương cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến số bệnh nhân sốt rét tăng cao ở một số địa phương gây khó khăn trong công tác phòng, chống. Cụ thể, bệnh nhân mắc sốt rét chủ yếu do đi rừng, ngủ rẫy, đặc biệt người dân sống trong vùng lưu hành bệnh sốt rét cao, đồng bào dân tộc thiểu số tại các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, nên ngành y tế rất khó kiểm soát.

Bên cạnh đó, theo ông Dương, khi mắc sốt rét, người dân không đến trạm y tế khám để được điều trị kịp thời. Cán bộ làm công tác phòng, chống sốt rét tuyến cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu dẫn đến việc giám sát, quản lý phòng chống sốt rét tại cơ sở gặp nhiều khó khăn, thách thức.

“Ngoài ra, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, muỗi truyền bệnh sốt rét thay đổi tập tính trú đậu và đốt người, nhiều nơi xuất hiện ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, nên công tác phòng, chống càng gặp nhiều khó khăn”, ông Dương nêu.

Cũng theo PGS.TS. Trần Thanh Dương, hoạt động phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét còn nhiều khó khăn, thách thức. Bệnh sốt rét có nguy cơ bùng phát gia tăng số mắc, số chết, gây dịch do ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc điều trị có nguy cơ lan rộng; muỗi truyền bệnh sốt rét lưu hành ở nhiều nơi và đã kháng một số hóa chất diệt muỗi làm giảm hiệu quả của các biện pháp phòng bệnh sốt rét; gia tăng biến động di dân khó kiểm soát giữa các địa phương từ vùng không còn sốt rét vào vùng sốt rét lưu hành...

Hiện nay, Việt Nam đang tiến tới loại trừ bệnh sốt rét ở từng tỉnh theo lộ trình đã được Bộ Y tế phê duyệt. Do vậy, cần nâng cao hơn nữa ý thức phòng bệnh của người dân.

Cùng với việc tăng cường giám sát, phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời cho bệnh nhân sốt rét; các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao ý thức về các biện pháp phòng, chống sốt rét, đặc biệt đối với các đối tượng thường xuyên đi rừng, ngủ rẫy. Tổ chức điều tra ca bệnh đúng quy định, khoanh vùng các điểm có ký sinh trùng sốt rét để xử lý triệt để nguồn bệnh; cung ứng đủ thuốc sốt rét về số lượng và chủng loại, hóa chất xét nghiệm cho các cơ sở y tế.