Đặc biệt, không có sự kiện quốc tế nào của Việt Nam không có các “đại sứ” ẩm thực làm sứ giả ngoại giao văn hóa quảng bá hình ảnh đất nước đến bè bạn năm châu.
Văn hóa ẩm thực Việt Nam (VN) phong phú, đa dạng, độc đáo, tinh tế, thể hiện được tính hòa đồng, rất đặc sắc trong cách hòa trộn các loại nguyên liệu thực phẩm với những thói quen ăn uống của người Việt, hơn nữa lại biết “Việt hóa” những món ăn nước ngoài du nhập. Trong dòng chảy lịch sử có rất nhiều chuỗi giá trị văn hóa, nhưng ẩm thực có một khả năng đặc biệt, đó là chuyên chở cả quá khứ, hiện tại, tương lai và mang đậm chất thuần Việt.
Hơn mười năm trước, khi đến VN, Philip Kotler, cha đẻ của học lý tiếp thị hiện đại đã khuyến khích: “Việt Nam hãy là bếp ăn của thế giới”, để thấy rằng ngoài giá trị mang tính chuyên chở lịch sử, văn hóa bản địa, thì ẩm thực Việt còn như một “đại sứ” đặc biệt để quảng bá hình ảnh VN ra thế giới.
Gỏi cuốn của Việt Nam là 1/50 món ngon nhất thế giới.
Món ngon Việt cả thế giới thèm
Nếu yêu cầu một du khách nước ngoài bất kỳ trên đường phố tại VN kể tên món ăn phổ biến của người Việt, chắc hẳn sẽ nhận được những câu trả lời phổ biến như phở, bánh mì kẹp thịt hay bún chả, nem rán (chả giò)...
Đứng hàng đầu các món ngon Việt được cả thế giới thèm là phở. Tạp chí The Huffing Post, còn dùng mỹ từ đặc biệt cho phở là “Món ăn của thiên đường”. Năm 2012, đài CNN đã tôn vinh món phở của VN là 1/50 món ngon nhất thế giới. Phở tràn ngập trong các tạp chí ẩm thực, được những đầu bếp hàng đầu thế giới ca ngợi, xuất hiện trong thực đơn những nhà hàng cao cấp bậc nhất. Năm 2013, trang Bussiness Insider xếp phở VN đứng thứ nhất trong top 40 món ăn nên thử một lần trong đời. Gần nhất trong năm 2017, The Times tôn vinh phở là 10 món ăn tốt nhất cho sức khỏe con người.
Nếu đã từng đến VN mà không thưởng thức bánh mỳ kẹp thịt thì quả là một thiếu sót lớn. Món bánh mỳ này có thể khởi thủy từ Sài Gòn, nhưng sau lan rộng khắp nước. Năm 2013, bánh mỳ được tạp chí National Geographic bình chọn là một trong 11 món ăn đường phố ngon nhất thế giới. Ngoài ra, món ăn này cũng là cái tên đứng đầu danh sách 12 món ăn đường phố do tạp chí du lịch Mỹ Conde’ Nast Traveler bầu chọn. Năm 2017, bánh mỳ Việt cũng có mặt trong 10 món sandwich ngon nhất thế giới, theo Traveller. Đặc biệt trong chuyến công du VN nhân tham dự APEC tháng 11/ 2017, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đã thưởng thức món bánh mỳ kẹp thịt vỉa hè Đà Nẵng cho bữa sáng của mình.
Bún chả Hà Nội, trong danh sách “Các món ăn ngon nhất mùa hè” do tạp chí CNN bình chọn năm 2012. Đến năm 2014, lại một lần nữa lọt vào danh sách 10 món đường phố tuyệt nhất thế giới qua kết quả bình chọn của du khách trên National Geographic. Người VN hẳn sẽ nhớ hình ảnh Tổng thống Mỹ Obama ăn bún chả tại một quán ăn nhỏ ở Hà Nội khi đương nhiệm năm 2016 cùng với đầu bếp Mỹ nổi tiếng Anthony Bourdain.
Trong năm 2016, bánh mỳ cùng với phở và bún chả chính thức lọt Top 100 món ăn nổi tiếng thế giới do Liên minh Kỷ lục Thế giới - Wordkings và Viện Top Thế giới công bố.
Ngoài ra, năm 2012, Đài CNN đã tôn vinh món gỏi cuốn của VN là 1/50 món ngon nhất thế giới. Năm 2012, bún riêu cua đã được CNN bình chọn là một trong những món ăn hấp dẫn nhất châu Á. Món chuối nếp nướng, bánh khọt, món ăn vặt vỉa hè Sài Gòn gốc miền Tây Nam Bộ là hai trong những món ăn ngon nhất thế giới tại Lễ hội Ẩm thực Đường phố quốc tế (World Street food Congress) diễn ra ở Singapore tháng 6/2013. Năm 2013, Helen Clark và Karryn Miller là hai cây bút chuyên về ẩm thực nổi tiếng trên trang CNN đã có bài viết giới thiệu bánh xèo. Bánh xèo còn được nhiều chuyên gia ẩm thực thế giới ví như món bánh crepe tuyệt ngon của VN. Năm 2016, trên CNN cũng có một bài bình chọn khẳng định “Bánh xèo là một trong những món ăn ngon nhất VN”: “Một chiếc bánh xèo ngon là phải giòn rụm, lớp vỏ ngoài vàng ươm và nở phồng lên với nhân tôm, thịt heo, giá đỗ và được ăn kèm với các loại rau thơm hết sức thú vị”. Nem rán, phở cuốn cũng có mặt trong top 10 và 50 món ăn ngon nhất thế giới, do CNN Travel xếp hạng năm 2015 và 2016. Cơm tấm Sài Gòn cũng thuộc top 10 món ăn xác lập kỷ lục châu Á theo bộ giá trị “Giá trị ẩm thực châu Á”.
Năm 2013, đầu bếp khiếm thị gốc Việt Christian Hà đã chinh phục Ban giám khảo Master Chef - Vua đầu bếp Mỹ khi thực hiện món ăn hương vị truyền thống Việt ở vòng chung kết với thực đơn: Cá kho tộ, nộm đu đủ và kem chanh dừa, đưa Hà trở thành quán quân.
Tháng 11/2014, trang Buzzfeed xếp cà phê trứng VN đứng đầu danh sách “Các loại đồ uống được pha chế từ cà phê bạn nên thử trong đời”, tháng 2/2017, thức uống đặc biệt này lại một lần nữa xuất hiện trên sóng truyền hình CNN của Mỹ. Năm 1914, trong một tập của loạt phim “Anthony Bourdain: Parts Unknown” truyền hình CNN, đầu bếp Mỹ nổi tiếng Anthony Bourdain đã thốt lên: “Bún bò Huế là món súp ngon nhất Thế giới”. Hủ tíu, một món ăn dân dã vùng sông nước miền Nam VN lại là món ăn tuyệt vời nhất với Gorden Ramsay, bếp trưởng sở hữu 14/15 sao Michellin, cực kỳ khó tính, ông còn đưa thành đề thi top 5 của Vua đầu bếp Mỹ, mùa thứ 4, tập 21, phát sóng ngày 28/8/2013 trên kênh truyền hình Fox, trong chương trình ẩm thực “Cuộc đào tẩu vĩ đại của Gorden”, “Nó thật thú vị, thật ngon và đây là hương vị lần đầu tiên tôi được nếm”, ông cũng làm riêng một tập về “Các món ăn VN” như một nền ẩm thực lớn của châu Á.
Trước đó nhiều năm, nem vuông Hải Phòng được CNN bình chọn là một trong những món ăn đường phố hấp dẫn nhất châu Á. Tác giả Patricia Schultz đã đưa món chả cá Lã Vọng vào cuốn “1.000 nơi nên biết trước khi chết” (1.000 Places to See Before You Die), Hãng tin MSNBC chọn nhà hàng Chả cá Lã Vọng Hà Nội ở vị trí thứ 5 trong 10 nơi nên biết trước khi... chết (2003). Đầu năm 2017, tờ The Telegraph đã xếp Hà Nội đứng thứ 2 trong số 18 thành phố có ẩm thực hấp dẫn thế giới. Món ăn là đặc sản của Sài Gòn, được làm từ gạo vỡ, ăn kèm với sườn nướng, bì, chả, trứng, dưa chuột, rưới thêm nước mắm hoặc nước sườn nướng, cơm tấm cũng nằm trong danh sách 40 đặc sản ngon nhất Việt Nam do CNN công bố. “Cao lầu là món ngon chứa đựng được lịch sử của cả Hội An”, đó là đánh giá của nhật báo The Guardian về đặc sản Quảng Nam làm siêu lòng bao thực khách.
Đại sứ ngoại giao văn hóa
Việc phát triển văn hóa ẩm thực là con đường ngắn nhất đưa hình ảnh VN ra thế giới một cách hiệu quả nhất. Ẩm thực Việt là sự pha trộn hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Nó không chỉ thể hiện bản sắc của dân tộc mà còn truyền tải những ý nghĩa mang tính nhân văn sâu sắc. Trong các nhu cầu để khám phá một đất nước thì nhu cầu ẩm thực là một thứ không thể thiếu, nếu một món ăn nào của VN lên ngôi, được cả thế giới yêu thích thì đó chính là con đường tiếp cận nhanh chóng và gần gũi, cơ hội quang bá hình ảnh VN ra nước ngoài.
Nhận định về ẩm thực VN, ông Patrick Gaveau, Giám đốc dự án “Chiếc thìa vàng”, có khoảng 10 năm gắn bó với VN, chia sẻ: “Đó là tài sản lớn, vốn quý qua nhiều thế hệ của VN. Khi chúng ta ngồi lại với nhau, cùng trò chuyện, thì ẩm thực là đề tài không thể tách rời... Nhắc đến VN, họ sẽ nhắc ngay các món từng có dịp thưởng thức như phở, bún chả, nem cua bể...”.
“Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam” hoạt động vào tháng 10/2017 được nhiều chuyên gia, người làm du lịch đánh giá là bước đi cần thiết “để ẩm thực Việt bước lên một tầm cao mới, văn hóa ẩm thực VN trở thành thương hiệu quốc gia”. Nhiều người còn kỳ vọng đây là bệ phóng đưa VN trở thành “bếp ăn của thế giới”.
Những gian hàng ẩm thực VN trong các festival quảng bá văn hóa ở nước ngoài luôn thu hút đông đảo thực khách bản xứ và quốc tế đến tìm hiểu và thưởng thức. Hơn nữa VN có một lực lượng hùng mạnh các nhà hàng, quán ăn, khu ẩm thực ở khắp các vùng miền, thống kê sơ bộ hiện có khoảng 200.000 - 300.000 quán ăn và khoảng 15.000 - 20.000 nhà hàng thuần Việt tại nhiều quốc gia ở khắp các châu lục.
Văn hóa ẩm thực Việt trở thành một kênh truyền tải thông tin giới thiệu về đất nước con người VN ra thế giới một cách thân thiện và nhanh chóng nhất. Văn hóa ẩm thực, không chỉ là đại sứ ngoại giao văn hóa mà tương lai còn là thương hiệu quốc gia, là thương hiệu văn hóa và du lịch, khi văn hóa cũng là một ngành công nghiệp đặc biệt trong xu thế phát triển của toàn cầu.