Ngày 8/12, Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho phóng viên và những người làm truyền thông trên mạng xã hội về phòng ngừa, giảm thiểu lao động trẻ em.
Tại chương trình, ông Đặng Hoa Nam – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em đã chia sẻ về bức tranh toàn cảnh về lao động trẻ em trên thế giới và tại Việt Nam, cũng như những yêu cầu đặt ra đối với công tác truyền thông.
Theo ông Nam, thế giới hiện có 541 triệu lao động thanh thiếu niên từ 15–24 tuổi, chiếm 15% lực lượng lao động. Riêng năm 2020, có 160 triệu trẻ em từ 5–17 tuổi là lao động trẻ em, trong đó 79 triệu em làm các công việc độc hại, nguy hiểm. 70% trẻ em lao động chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp, 19,7% trẻ lao động trong lĩnh vực dịch vụ và 10,3% lao động trong lĩnh vực công nghiệp. Đáng chú ý, 28% trẻ 5–11 tuổi và 35% trẻ 12–15 tuổi không được đến trường.
Ông Đặng Hoa Nam – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em chia sẻ tại buổi tập huấn.
Tại Việt Nam, kết quả điều tra năm 2023 ghi nhận, 731.600 trẻ em từ 5–17 tuổi tham gia lao động, chiếm 3,5% dân số trẻ em và giảm 5,6% so với năm 2018. Trong số này, 84,6% sống ở nông thôn và 55% không đi học. Lao động trẻ em theo định nghĩa pháp luật là 269.603 trẻ, tương đương 1,3% trẻ em cả nước, giảm đáng kể so với các giai đoạn trước.
"Việt Nam đang 'về đích sớm' mục tiêu giảm tỷ lệ lao động trẻ em xuống 4,9% vào năm 2025 và 4,5% vào năm 2030. Tuy nhiên, nhiều vấn đề vẫn tồn tại, 76,4% lao động trẻ em ở nông thôn, 35% làm việc độc hại, 18% làm việc ban đêm và 12% có vấn đề sức khỏe liên quan đến lao động", Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cho hay.
Ông Đặng Hoa Nam nhấn mạnh, ranh giới giữa "trẻ em làm việc" và "lao động trẻ em" rất mong manh, đặc biệt trong các làng nghề truyền thống. Việc trẻ tham gia tạo ra sản phẩm khi đang truyền nghề, các sản phẩm được đưa ra tiêu thụ trên thị trường, có thu nhập hay tham gia chuỗi cung ứng đều có thể bị quy vào lao động trẻ em. Ngoài ra, nhiều quốc gia áp dụng quy định hạn chế nhập khẩu đối với các sản phẩm có sự tham gia của lao động trẻ em, khiến vấn đề này trở thành rào cản thương mại đối với doanh nghiệp.
Trong nhiều năm qua, Việt Nam là một trong 25 quốc gia tiên phong cam kết xóa bỏ lao động trẻ em và đã tham gia hầu hết các công ước quốc tế liên quan. Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP hay EVFTA đều có điều khoản về quyền trẻ em và tiêu chuẩn lao động, đặt ra yêu cầu cao đối với quốc gia thành viên. Hai điểm sáng được quốc tế đánh giá cao ở Việt Nam là việc duy trì hệ thống điều tra lao động trẻ em và triển khai Chương trình quốc gia về giảm thiểu lao động trẻ em.
Việt Nam cũng đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ giảm nghèo, khuyến học, trợ cấp xã hội, cho vay vốn cũng như triển khai các mô hình hỗ trợ trẻ em có nguy cơ trở thành lao động trẻ em.
Toàn cảnh buổi tập huấn.
Đồng thời, triển khai các giải pháp như: Tổ chức hội thảo vận động chính sách, sản xuất tài liệu truyền thông, tập huấn cho doanh nghiệp và báo chí, xây dựng hệ thống theo dõi, giám sát, hỗ trợ đào tạo nghề cho trẻ 14–17 tuổi và cải thiện điều kiện làm việc cho lao động vị thành niên.
Bên cạnh những kết quả đạt được, Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức như: Khu vực lao động phi chính thức khó kiểm soát, tác động của dịch bệnh và thiên tai làm tăng nguy cơ tái nghèo, trẻ em di cư và bỏ học. Năng lực phát hiện lao động trẻ em của cán bộ cơ sở còn hạn chế, lực lượng thanh tra mỏng và nguồn lực tài chính còn thiếu.
Ông Đặng Hoa Nam khẳng định, truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em. Báo chí góp phần nâng cao nhận thức xã hội, chỉ ra tác động tiêu cực của lao động trẻ em đối với kinh tế, thương mại và chất lượng nguồn nhân lực tương lai. Truyền thông cũng giúp giáo dục cộng đồng về các mô hình can thiệp hiệu quả, kể những câu chuyện thành công của doanh nghiệp, chính quyền, gia đình và chính trẻ em, từ đó vận động xã hội chung tay giảm thiểu lao động trẻ em.
Về nguyên tắc, truyền thông về trẻ em cần bảo đảm lợi ích tốt nhất của trẻ, bảo vệ thông tin cá nhân, cung cấp thông tin khách quan, trung thực và phù hợp lợi ích quốc gia. Nội dung có thể được tiếp cận từ nhiều góc độ như xã hội, kinh tế, chính trị, trong đó trẻ em luôn là trung tâm. Các hình thức truyền thông hiệu quả bao gồm điều tra, phóng sự, phim tài liệu, phỏng vấn, tọa đàm, chân dung điển hình và có thể triển khai qua báo in, truyền hình, báo điện tử, mạng xã hội hay các chiến dịch truyền thông lớn như Ngày Thế giới phòng chống lao động trẻ em…
