G kể vào tuần lễ trước đó em bị sưng hàm, vì chuẩn bị thi học kỳ 1, nên không dám nghĩ học, mà hàng ngày vẫn đạp xe cách trường hai cây số để đi học, đến sáng nay thì thấy bìu sưng và đau không chịu nổi. Em G rất lo lắng hỏi bác sĩ có sao không?
Bác sĩ trấn an em G là tinh hoàn đang viêm cấp tính do virút quai bị, phải 3 - 4 ngày mới giảm sưng, và vài tuần mới hết sưng hoàn toàn. Tuy nhiên, để bìu mau hết sưng và tránh biến chứng vô sinh thì người bệnh phải nghỉ ngơi, ít đi lại, hạn chế vận động tối đa.
Về chuyên môn, khi virút quai bị xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, từ 12 - 25 ngày nó phát triển nhân lên trong biểu mô đường hầu họng và các tổ chức bạch huyết vùng cổ, từ đó virút theo đường máu lan tràn đến các cơ quan khác như tuyến nước bọt. Từ tuyến nước bọt virút di chuyển đến màng não, tụy, tuyến ức, gan, tim, thận, thần kinh trung ương và tinh hoàn.
Khi người bệnh hoạt động nhiều, cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng khiến cho sức đề kháng của cơ thể giảm, lúc đó thì virút dễ dàng từ nơi xuất phát gần như tuyến nước bọt sẽ lan ra xa đến cơ quan đích khác như tinh hoàn, tụy tạng. Khi virút quai bị đến tinh hoàn, nó sẽ tấn công vào tế bào sinh tinh trong ống sinh tinh, khiến cho ống sinh tinh bị phù nề, hư hủy và cuối cùng xơ hóa.
Mỗi tinh hoàn chỉ có từ 400 - 600 ống sinh tinh làm vốn cho cả đời người đàn ông, hàng ngày sản xuất từ 50 - 150 triệu tinh trùng. Nếu tất cả ống sinh tinh đều xơ hóa thì người bệnh chắc chắn là bị vô sinh, thường tỉ lệ này rất hiếm, chỉ khoảng 5/1.000 ca viêm tinh hoàn mà thôi. Ngoài ra, khi tinh hoàn bị sưng sẽ rất dễ bị chấn thương khi va chạm nhẹ như đi lại nhiều, ngồi ép trên yên xe…
Nguy hiểm nhất là tổn thương hàng rào máu - tinh hoàn, hàng rào này ngăn cách không để máu tiếp xúc trực tiếp với tinh trùng. Khi hàng rào này bị vỡ, tinh trùng tiếp xúc trực tiếp với máu có thể kích hoạt hệ thống kháng thể để tạo ra kháng thể chống tinh trùng trong máu. Như vậy, bao nhiêu tinh trùng sản xuất ra đều bị cơ thể tự tiêu diệt, là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở đàn ông.
Tuy nhiên, những người dù đã bị biến chứng vô sinh, nhưng hoạt động tình dục vẫn bình thường vì virút quai bị chỉ tấn công vào biểu mô tế bào sinh tinh (do ái lực của loại virút này), chứ không tấn công vào tế bào sản xuất nội tiết tố sinh dục.
Để hạn chế biến chứng viêm tinh hoàn và không làm tình trạng biến chứng thêm trầm trọng, cần chú ý cho người bệnh được nằm nghỉ tại giường hoàn toàn khi còn sưng đau, mặc quần lót để treo tinh hoàn; giảm đau bằng cách uống thuốc theo sự hướng dẫn của thầy thuốc.
BS. Nguyễn Thành Úc
