Bệnh viêm loét đại tràng chảy máu được xếp cùng với bệnh Crohn gọi chung là nhóm bệnh viêm ruột. Bệnh lúc đầu chỉ khu trú tại trực tràng sau lan dần vào trong, tổn thương có thể toàn bộ đại tràng đôi khi có thể lan cả sang một phần của đoạn cuối ruột non. Những biểu hiện ban đầu của bệnh dễ bị nhầm lẫn với bệnh lỵ.
Bệnh đang xuất hiện ngày một nhiều
Đại tràng là đoạn cuối của đường tiêu hóa là nơi hình thành và chứa đựng phân trước khi bài xuất ra ngoài. Đại tràng bao gồm: manh tràng là đoạn nối với đoạn cuối ruột non tiếp đến là đại tràng lên (đại tràng phải), đại tràng góc gan, đại tràng ngang, đại tràng góc lách, đại tràng xuống (đại tràng trái), đại tràng sigma, trực tràng và cuối cùng là hậu môn.
Viêm loét đại tràng chảy máu là một bệnh viêm mạn tính tại đại tràng. Tổn thương viêm và loét tại niêm mạc đại tràng gây đại tiện nhầy máu và đau bụng.
Tại Việt Nam, trước đây bệnh rất ít gặp nhưng trong 10 năm gần đây bệnh viêm loét đại tràng chảy máu xuất hiện ngày càng nhiều. Bệnh thường không được chẩn đoán và điều trị kịp thời cũng như không được điều trị duy trì một cách có hệ thống. Người bệnh thường vào viện ở giai đoạn đã nặng và suy kiệt làm tăng chi phí điều trị cũng như biến chứng.
Tỉ lệ mắc bệnh ở nam và nữ tương đương nhau. Bệnh thường khởi phát ở người bắt đầu trưởng thành tuy nhiên cũng có thể gặp ở trẻ em hoặc người ở độ tuổi 50 - 60.
Nhiều biến chứng nguy hiểm
Nguyên nhân của bệnh tới nay người ta cũng chưa rõ, nhưng bệnh có liên quan tới quá trình đáp ứng miễn dịch. Bệnh lúc đầu chỉ khu trú tại trực tràng sau lan dần vào trong, tổn thương có thể toàn bộ đại tràng đôi khi có thể lan cả sang một phần của đoạn cuối ruột non.
Tùy theo mức độ tổn thương mà biểu hiện có khác nhau. Trong trường hợp điển hình bệnh nhân tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân có nhiều nhầy máu nếu bệnh nặng có khi chỉ toàn nhầy máu mà không có phân. Đau bụng là triệu trứng hay gặp, đau bụng làm bệnh nhân phải đi đại tiện ngay. Bệnh nhân có triệu chứng mót rặn khi đại tiện. Giai đoạn đầu bị bệnh người dân thường cho mình bị bệnh lỵ và tự điều trị nhưng không có kết quả hoặc có giảm bớt triệu chứng nhưng sau bệnh ngày càng tăng dần.
Bệnh nhân có thể sốt, thiếu máu biểu hiện bằng: hoa mắt, chóng mặt nhất là khi ngồi xuống và đứng lên, có thể có phù chân do giảm protein máu khi bệnh lâu ngày. Trong thể nặng có thể có biểu hiện mất nước: khát nước, môi khô, người hốc hác, thậm chí có triệu chứng sốc như: mạch nhanh, huyết áp tụt, đau bụng dữ dội do viêm đại tràng nhiễm độc. Ngoài ra có thể có các triệu chứng như: sưng đau các khớp, đau vùng thắt lưng và cùng chậu do viêm khớp cùng chậu.
Nếu không được điều trị kịp thời bệnh sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như: suy kiệt, thiếu máu, sốc do nhiễm độc, có thể thủng đại tràng trong trường hợp nặng. Viêm loét đại tràng chảy máu lâu ngày làm tăng tỉ lệ ung thư đại tràng: 2,5% số người bệnh bị ung thư đại tràng sau 10 năm, 7,6% sau 30 năm và 10,8% sau 50 năm.
Điều trị càng sớm càng tốt
Khi có triệu chứng, bệnh nhân cần đi khám bệnh sớm và điều trị kịp thời khi tổn thương chưa lan rộng và dùng thuốc để điều trị duy trì tránh tái phát.
Cho tới nay chưa có thuốc điều trị khỏi bệnh hoàn toàn mà việc điều trị giúp lui bệnh và duy trì làm cho thời gian lui bệnh kéo dài. Ngày nay có rất nhiều thuốc được dùng để điều trị căn bệnh này, có thể ở dạng uống, dạng đặt hậu môn hoặc đường tiêm trong trường hợp nặng. Tất cả thuốc sử dụng đều do bác sĩ chuyên khoa chỉ định mới an toàn và đạt hiệu quả điều trị.
Phẫu thuật cắt bỏ đại tràng là biện pháp duy nhất để điều trị khỏi bệnh hoàn toàn, thường được áp dụng trong trường hợp nặng gây nhiễm độc, nguy cơ thủng đại tràng hoặc khi bệnh không đáp ứng khi điều trị bằng thuốc.
BS. VŨ TRƯỜNG KHANH