Viêm dây thần kinh tiền đình là một trong những bệnh hiếm gặp trong chuyên ngành tai mũi họng, chiếm khoảng 0,01% bệnh lý của tai.
Dây thần kinh tiền đình được hình thành từ các sợi thần kinh xuất phát từ bộ phận của tai trong, các sợi thần kinh tập trung về hạch Scacpa ở đáy ống tai trong. Từ hạch Scacpa, bó dây thần kinh tiền đình hợp với bó thần kinh lao đạo rồi tạo thành dây thần kinh số VIII (dây thần kinh nghe) đi tới tiểu não - nơi có trung khu tiền đình.
Viêm dây thần kinh tiền đình gây ra những rối loạn về thăng bằng đặc trưng của tiểu não kèm theo triệu chứng về tai gọi là hội chứng ngoại biên sau mê nhĩ.
Vì sao bị viêm dây thần kinh tiền đình?
Nguyên nhân gây ra bệnh viêm dây thần kinh tiền đình được biết đến là:
- Viêm thần kinh mê nhĩ do giang mai: dấu hiệu chóng mặt và ù tai diễn biến thành từng đợt. Làm xét nghiệm máu cho kết quả giang mai dương tính. Xét nghiệm dịch não tủy thấy tăng protein và tế bào.
- Viêm màng não: bệnh nhân có hội chứng chóng mặt, ù tai... xuất hiện sau khi bệnh nhân được chẩn đoán là viêm màng não do não mô cầu hoặc viêm màng não do lao.
- Viêm dây thần kinh VIII do virut: cúm, quai bị, zona...
Để tìm ra nguyên nhân gây bệnh, người ta có thể tìm để xác định một số đặc điểm riêng biệt hướng đến như: virut quai bị hay gây tổn thương ốc tai riêng lẻ. zona gây hội chứng tiền đình phân ly trong đó thấy hiện tượng giảm kích thích khi thăm khám các chức năng của tiền đình.
- Một số chất gây độc như chì, oxyt cacbon, thuốc lá, rượu, ma túy... cũng là một trong các nguyên nhân làm hủy hoại dây thần kinh tiền đình.
Biểu hiện của viêm dây thần kinh tiền đình:
Bệnh nhân có biểu hiện chóng mặt quay - mọi vật xoay tròn xung quanh mình đi cùng cảm giác ù tai, lúc nào cũng có tiếng ve trong tai. Người bệnh phát hiện thấy một bên tai nghe kém hẳn đi kèm theo nhức đầu liên tục vùng đỉnh chẩm, thỉnh thoảng lại đau dội lên từng cơn làm người bệnh suy sụp. Bệnh nhân có loạn cảm ở nửa bên mặt, cảm giác bì bì da mặt và da ở vùng tai.
Chẩn đoán xác định bằng triệu chứng điếc kiểu tai trong được biểu lộ trên thính lực đồ khi thăm khám thính lực bằng máy đo sức nghe.
Khám lâm sàng phát hiện sự biến đổi do viêm dây thần kinh tiền đình qua biểu hiện quá kích thích hoặc giảm kích thích của bộ phận tiền đình tuỳ theo nguyên nhân gây bệnh. Ghi điện động nhãn đồ có dấu hiệu bệnh lý kiểu ngoại biên.
Đặc biệt chú ý thể viêm thần kinh tiền đình thể rễ
Những bệnh nhân bị viêm dây thần kinh tiền đình thể rễ có biểu hiện chóng mặt, ù tai và nghe kém kèm theo nhức đầu liên tục vùng chẩm với những cơn đau cực điểm. Cơ gáy hơi căng, bóp thấy đau tức. Chọc dịch não tủy làm xét nghiệm thấy kết quả bình thường. Thăm khám đáy mắt của bệnh nhân không phát hiện thấy dấu hiệu bất thường. Chụp phim tai có hình ảnh ống tai trong giãn rộng.
Bệnh nhân vẫn đi lại được nhưng đi không vững do biểu hiện rối loạn trương lực cơ khá rõ.
Bệnh này cũng gây nên thương tổn của dây thần kinh tam thoa làm bệnh nhân thấy mất cảm giác của giác mạc một bên. Người bệnh không đưa cằm qua lại được. Những bệnh nhân này có cảm giác bì bì nửa mặt, các cơ mặt bên đó vận động khó khăn do liệt nhẹ, giảm bài tiết nước mắt bên liệt.
Bệnh nhân đến khám không phải do cảm nhận được nghe kém vì chỉ bị một bên nên khó nhận biết. Lý do chính để bệnh nhân đi đến bệnh viện là vì ù tai làm cho họ không làm việc tập trung và khó ngủ.
Thăm khám lâm sàng thấy biểu hiện động mắt tự phát kiểu ngoại biên, ngón tay chỉ lệch về bên bệnh. Ghi điện não đồ biểu hiện biến dạng theo kiểu ngoại biên, đôi khi là biến đổi trung ương.
Nguyên nhân gây bệnh viêm dây thần kinh tiền đình thể rễ là do:
- Viêm màng nhện.
- Khối u góc cầu tiểu não trong giai đoạn đầu.
- U màng não.
Điều trị bằng cách nào?
Điều trị để giải quyết triệu chứng
Điều trị các cơn chóng mặt bằng thuốc chống chóng mặt như tanganin..., an thần, thuốc điều trị giãn mao mạch, tăng cường ôxy cho mạch máu.
Điều trị chứng ù tai: thuốc tăng cường tuần hoàn não, an thần, giãn mạch... tùy theo nguyên nhân gây bệnh.
Điều trị nguyên nhân:
Kháng sinh, chống viêm.
Thuốc chống giang mai (nếu có xét nghiệm giang mai dương tính)
Loại bỏ chất độc nếu tìm thấy nguyên nhân do nhiễm độc tố.
Thuốc chống dị ứng.
Phẫu thuật nếu có khối u góc cầu tiểu não, u dây thần kinh thính giác, bóc tách dày dính màng não...
ThS. Phạm Bích Đào