Vị tướng hai nhất

Cuối năm 1994, chuẩn bị kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, tôi đã trở lại huyện Nguyên Bình (Cao Bằng), nơi ra đời Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, tiền thân của Quân đội nhân dân VN ngày nay. Ở giữa khu rừng Trần Hưng Đạo, tôi chợt nhớ tới người đội trưởng của 34 chiến sĩ đầu tiên trong lễ thành lập 22-12-1944 - Võ Nguyên Giáp. Trở về Hà Nội, tôi tới gặp và đặt vấn đề phỏng vấn Đại tướng để phát trên sóng Đài phát thanh TNVN vào đúng ngày 22-12. Đại tướng vui vẻ nhận lời. Đúng hẹn, tôi đến đài bá âm tại 39 Bà Triệu chờ ông. Trước giờ thu thanh khoảng 10 phút, Đại tướng có mặt ở đài cùng một vị đại tá trợ lý và một đồng chí bảo vệ. 

Nội dung trả lời phỏng vấn hôm ấy, Đại tướng kể lại kỷ niệm sâu sắc buổi lễ ra mắt Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân theo mệnh lệnh của Bác Hồ. Một buổi lễ trang trọng nhưng thật giản dị trong khu rừng già Trần Hưng Đạo, thuộc huyện Nguyên Bình. Ông phân tích rõ ý nghĩa của cụm từ “tuyên truyền”, quân đội ta lấy tuyên truyền, vận động là chính.  Đồng thời, ông kể lại hai trận đánh đầu tiên vào đồn Phai Khắt và Nà Ngần, giành thắng lợi ròn rã, làm nức lòng các đội viên. Cuối cùng, ông nói về phẩm chất cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ, một quân đội từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ nên mang tên QĐND. Năm ấy Đại tướng đã ở tuổi 83 nhưng vẫn còn rất khoẻ mạnh, minh mẫn.

Thực hiện xong cuộc phỏng vấn ở phòng thu thanh, Đại tướng bảo tôi dẫn ông đi thăm cán bộ, công nhân viên của đài bá âm. Các phóng viên, biên tập viên và nhân viên kỹ thuật của đài đều háo hức đứng chờ Đại tướng ở hành lang, ai cũng có nguyện vọng được chụp chung với Đại tướng một kiểu ảnh kỷ niệm. Đại tướng chuyện trò thân mật và cởi mở với anh chị em, hỏi thăm sức khoẻ, công việc chuyên môn rồi lần lượt chụp ảnh với tất cả những ai có mặt hôm đó theo yêu cầu. Phóng viên Trịnh Ngân Liên (hiện nay là Giám đốc Đài phát thanh và truyền hình tỉnh Hà Nam) đã chụp hết một cuộn phim 36 kiểu ảnh màu. Ông Tâm - trợ lý giúp việc của Đại tướng và đồng chí bảo vệ tỏ ý sốt ruột, muốn đưa Đại tướng về, sợ ông mệt. Nhưng thật bất ngờ, đang định ra xe, như chợt nhớ điều gì, Đại tướng quay lại vẫy tôi tới và dặn một câu rất hóm hỉnh:

- Toàn xem có kiểu ảnh nào đẹp thì làm cho mình một tấm nhé. Mình sẽ trả tiền!

Câu nói ấy của Đại tướng làm tất cả mọi người đứng ở sân cùng cười vui vẻ. Đại tướng vẫy tay chào rồi lên xe về. 

Tôi kể lại chuyện này với các đồng chí lãnh đạo của Cục Tuyên huấn ( Tổng cục Chính trị). Thiếu tướng Đào Ngô Minh (khi đó là đại tá, quyền cục trưởng) liền cử tôi đến gặp Đại tướng, chọn một kiểu ảnh mà Đại tướng ưng ý nhất, làm thành bức ảnh sơn mài để Cục tuyên huấn tặng Đại tướng làm kỷ niệm nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thành lập QĐNDVN. Khi đề đạt nguyện vọng này, tôi được Đại tướng gọi đến và ông đã chuẩn bị sẵn hai bức ảnh màu bán thân chụp nghiêng, mang quân phục của ông. Đại tướng nói rằng, đây là ảnh do phóng viên nước ngoài chụp cho ông trước đó mấy năm. Đại tướng đưa tôi xem hai bức ảnh rồi hỏi:

- Theo Toàn, nên lấy kiểu nào để làm ảnh sơn mài đẹp hơn?

Tôi ngắm nghía 2 tấm ảnh rồi trả lời:

- Cháu thấy cả hai tấm ảnh này đều đẹp. Nhưng chọn lấy một kiểu để làm ảnh sơn mài thì bác quyết định sẽ chuẩn hơn ạ!

Đại tướng mỉm cười, gật đầu và đưa cho tôi bức ảnh. Tôi đem kiểu ảnh đó tới một galerry ở phố Lý Thái Tổ, đặt bà hoạ sĩ danh tiếng chuyên làm tranh sơn mài thể hiện, phóng to bức ảnh chân dung Đại tướng từ cỡ 9 x 12cm lên 400 x 600cm.

Một tuần sau đó, đoàn đại biểu Cục Tuyên huấn mang bức ảnh sơn mài vào thăm và tặng Đại tướng. Ông rất vui, cảm ơn rồi đặt bức ảnh lên vị trí trang trọng ở phòng khách. Ông đứng ngắm bức ảnh một lát, gật đầu tỏ ý hài lòng rồi quay sang phía tôi nói:

- Toàn cho mình gửi lời cảm ơn tới cô hoạ sĩ sơn mài nhé!

Tôi và phóng viên Trịnh Ngân Liên chuyển tiếp cho ông bộ ảnh hôm trước chụp kỷ niệm với cán bộ nhân viên đài bá âm và nói vui:

- Chúng cháu làm mấy kiểu ảnh này biếu bác chứ bác không phải trả tiền đâu ạ!

Đại tướng nhận ảnh, nhắc lại câu nói đùa hôm trước rồi cám ơn chúng tôi. Ông cứ nhìn hai chúng tôi và gật đầu, nở nụ cười đôn hậu.

Cuối buổi gặp gỡ, anh em trong đoàn cán bộ Cục Tuyên huấn đề nghị được chụp ảnh với Đại tướng. Với thái độ cởi mở, Đại tướng quay sang hỏi tôi:

- Lại chụp ảnh nữa à? Được, các đồng chí đứng gần lại đây!

Vốn từng làm báo từ thời còn trẻ, Đại tướng rất kinh nghiệm trong bố cục chụp ảnh kỷ niệm với các đoàn đại biểu mỗi khi đến thăm. Ông cũng tâm lý để cho ai cũng có điều kiện được chụp ảnh với mình một kiểu thật rõ và đẹp nên những năm còn khoẻ, ông cứ để khách chụp thoải mái theo nhu cầu. Mấy năm gần đây, sức khoẻ giảm sút, thư ký của Đại tướng chỉ bố trí cho các đoàn chụp ảnh hạn chế, nhất là dịp lễ, tết đông khách tới thăm.

Giữa năm 2006, một đoàn đại biểu của Hội doanh nghiệp, doanh nhân Cựu chiến binh từ TP Hồ Chí Minh ra thăm Đại tướng. Sau khi nghe báo cáo về công việc kinh doanh làm ăn phát đạt của những người từ quân ngũ trở về tham gia làm kinh tế, Đại tướng rất vui. Ông động viên anh em:

- Như vậy là các đồng chí đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cả trên hai mặt trận, bây giờ khẳng định mình trong công cuộc xoá đói giảm nghèo, góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh. Nhưng tôi lưu ý anh em, sản xuất kinh doanh tốt thế, có ai trốn thuế không đấy? 

Mấy doanh nhân cựu chiến binh hơi ngỡ ngàng giây lát rồi trả lời:

- Báo cáo Đại tướng, anh em làm kinh tế nhưng chấp hành rất nghiêm chỉnh pháp luật Nhà nước quy định, thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước đầy đủ ạ!

Đại tướng cười và nói tiếp:

- Nộp thuế là nghĩa vụ của mọi công dân, nhất là người sản xuất kinh doanh. Đó là thể hiện lòng yêu nước, là trách nhiệm xây dựng Tổ quốc. Các đồng chí phải gìn giữ phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trên mặt trận mới này...

Hơn 102 tuổi, 65 năm đeo hàm đại tướng, ông là vị tướng mang quân hàm đại tướng lâu nhất và hưởng thọ cao nhất thế giới. Chỉ huy quân đội cùng toàn dân đánh thắng hai đế quốc Pháp và Mỹ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trở thành vị tướng lừng danh không chỉ của dân tộc Việt Nam mà còn mang tầm quốc tế.