(SKDS) - Phượng vĩ thảo thường gọi là cỏ seo gà; tên khoa học là Pteria multifidapor pỏi, thuộc họ dương xỉ. Cây mọc ở miền Bắc và miền Trung nước ta, hay mọc ở những vách đá, vách đất xung quanh thành cổ, xung quanh bờ giếng, ven đường đi ở những nơi thoáng ẩm và mát.
Theo Đông y, phượng vĩ thảo tính bình, mát, lạnh, vị chua cay, đắng, mặn, ngọt; Vào kinh tâm, can, thận, vị, đại tràng.
Công dụng: thanh nhiệt lợi thấp, chỉ huyết tiêu sưng, giải độc, trị viêm gan hoàng đản, viêm ruột, lỵ khuẩn, đái dắt, đái đục, đái máu, ra khí hư, nôn máu, chảy máu mũi, ra máu, viêm mang tai, sưng nhọt độc, lở loét; trị 5 chứng lâm, tiểu tiện khó đau; trẻ con kinh phong, khóc đêm, cam tích, họng hầu sưng đau. Có thể làm ngừng chảy máu, sinh cơ, giã vắt nước hòa rượu uống, bã đắp chỗ đau; nghiền nhỏ cất giữ để trị khí uất khí tụ đau tức.
Cách dùng: sắc uống 20-25g (tươi 40-80g) hoặc nghiền bột, giã vắt lấy nước uống.
Dùng ngoài: giã đắp hoặc sắc nước rửa.
 Cây phượng vĩ thảo còn gọi là cỏ seo gà. |
Bài thuốc có phượng vĩ thảo:
- Trị lỵ do nhiệt: phượng vĩ thảo 15g, dây hải kim sa 4g, sao đen, sắc nước uống hoặc chỉ dùng phượng vĩ thảo 100-120g, giã vắt lấy nước uống, ngày uống 3 lần.
- Trị đại tiện ra máu: phượng vĩ thảo 30-40g cùng ruột già lợn hấp chín, bỏ bã, ăn ruột lợn, uống nước.
- Trị viêm gan cấp tính: phượng vĩ thảo tươi 120g giã vắt lấy nước uống ngày 3 lần; 5 ngày là 1 liệu trình.
- Trị viêm hệ tiết niệu, đái ra máu: phượng vĩ thảo tươi 150g sắc nước uống.
- Trị nhiệt lâm, huyết lâm: phượng vĩ thảo 40g, dùng nước vo gạo lần 2 sắc uống.
- Trị khí hư, đái đục trắng cùng 5 chứng lâm: phượng vĩ thảo, xa tiền thảo, hoa mào gà trắng (đều 12g), mễ nhân, biển súc thảo, quán chúng (đều 20g), sắc uống ngày 1 thang.
- Trị băng huyết, lậu huyết: phượng vĩ thảo 40g, dùng nửa nước nửa rượu sắc uống.
- Trị mũi chảy máu cam: phượng vĩ thảo 40g, hải đới 40g. Sắc nước uống.
- Trị phế nóng sinh ho hắng: phượng vĩ thảo tươi 40g rửa sạch, sắc nước hòa đường uống.
- Trị hầu họng sưng đau: phượng vĩ thảo tươi 25g rửa sạch, sắc nước cho chút đường đỏ vào uống ngày 2 lần.
- Trị trẻ con loét miệng: phượng vĩ thảo tươi 12g, rửa sạch, sắc nước hòa tí mật cùng chút chu sa mà uống.
- Trị bỏng lửa, bỏng nước sôi (nhẹ): phượng vĩ thảo sấy khô, nghiền nhỏ hòa dầu vừng phết, đắp.
- Trị trúng độc phốtpho và nấm độc: phượng vĩ thảo tươi 160g cắt vụn, giã nhỏ, dùng nước suối mà uống.
- Trị đau thần kinh mặt: phượng vĩ thảo 12g, sắc nước uống.
- Trị mày đay, dị ứng mẩn đỏ: phượng vĩ thảo vừa đủ, muối một ít, sắc nước uống.
- Trị chó dại cắn bị thương: phượng vĩ thảo 80g sắc nước uống và giã nhừ đắp ngoài.
- Chữa bệnh sỏi mật, viêm túi mật: phượng vĩ thảo 120g, một ít đường đỏ sắc uống.
- Chữa lỵ khuẩn cấp tính: người lớn dùng 30-80g phượng vĩ thảo, nước 350ml, sắc còn 150ml, chia uống 2-3 lần trong ngày.
- Chữa bệnh thương hàn: dùng phượng vĩ thảo lá nhỏ, người lớn mỗi ngày dùng 160g, nước 2.500ml sắc còn 750ml, lần thứ nhất uống 150ml, sau cứ cách 2 giờ lại uống 60ml.
Lương y Nguyễn Minh