Ung thư đại trực tràng (CRC) từ lâu được coi là căn bệnh chủ yếu gặp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, những số liệu thống kê mới nhất từ các bệnh viện lớn trong nước đang chỉ ra một xu hướng đáng lo ngại: bệnh đang ngày càng trẻ hóa, với nhiều trường hợp được chẩn đoán khi chỉ vừa ngoài 20 tuổi, thậm chí có ca bệnh chỉ mới 12–13 tuổi. Điều này đặt ra thách thức lớn cho ngành y tế và cộng đồng về việc nâng cao nhận thức, chủ động tầm soát, thay đổi lối sống để phòng tránh.
Nội soi đại trực tràng là phương pháp tầm soát chuẩn vàng giúp phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư. Hình minh họa.
Tỷ lệ mắc bệnh tăng nhanh ở người dưới 50 tuổi
Theo số liệu từ GLOBOCAN 2022, mỗi năm Việt Nam ghi nhận hơn 16.800 ca mới ung thư đại trực tràng và trên 8.400 trường hợp tử vong, đứng thứ 4 về tỉ lệ mắc và thứ 5 về tỉ lệ tử vong trong số các loại ung thư hàng đầu. Đáng chú ý, có tới 45% bệnh nhân được chẩn đoán khi chưa đến 50 tuổi, một con số cao bất thường so với trước đây. So với giai đoạn 1995, tỷ lệ này đã tăng gần 45%, theo báo cáo từ Bệnh viện K Trung ương.
Thực tế lâm sàng tại nhiều bệnh viện cũng cho thấy xu hướng trẻ hóa rõ rệt. Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh) từng tiếp nhận bệnh nhân ung thư đại trực tràng chỉ mới 21 tuổi, và có những trường hợp đặc biệt trẻ ở độ tuổi 12–13. Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, nghiên cứu nội soi trên nhóm bệnh nhân từ 18–49 tuổi cho thấy 13% phát hiện tổn thương tiền ung thư (neoplasia) và 1,6% đã mắc ung thư đại trực tràng, với tỷ lệ tăng dần theo độ tuổi.
Vì sao bệnh đang trẻ hóa?
Theo các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, có nhiều yếu tố liên quan đến xu hướng trẻ hóa của ung thư đại trực tràng. Đáng chú ý nhất là lối sống hiện đại thiếu khoa học, bao gồm chế độ ăn giàu thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, ít rau xanh, ít chất xơ; thói quen uống rượu, hút thuốc; tình trạng ít vận động và căng thẳng kéo dài.
Ngoài ra, béo phì, tiểu đường type 2, rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp cũng là các yếu tố nguy cơ ngày càng phổ biến ở người trẻ tuổi. Một tỷ lệ nhỏ trường hợp liên quan đến di truyền, chẳng hạn hội chứng Lynch hoặc bệnh đa polyp đại tràng, nhưng phần lớn ca bệnh (khoảng 70%) xuất hiện ở những người không có tiền sử gia đình.
Các dấu hiệu cảnh báo
Ung thư đại trực tràng giai đoạn đầu thường không có biểu hiện rõ ràng, hoặc triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với bệnh đường tiêu hóa thông thường. Các dấu hiệu cảnh báo phổ biến gồm:
- Thay đổi thói quen đại tiện kéo dài hơn 2–3 tuần (tiêu chảy, táo bón, phân nhỏ, phân dẹt)
- Đi ngoài phân có máu, hoặc phân lẫn nhầy máu
- Đau bụng âm ỉ, đầy hơi khó tiêu kéo dài
- Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân
- Cơ thể mệt mỏi, thiếu máu không giải thích được
Theo khuyến nghị của các bác sĩ Bệnh viện K và Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, bất kỳ ai xuất hiện các triệu chứng trên cần đi khám và tầm soát ngay, không nên chủ quan vì nghĩ mình còn trẻ.
Bác sĩ thực hiện kỹ thuật cắt tách dưới niêm mạc (ESD) điều trị ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm. Hình minh họa.
Tầm soát để phát hiện sớm
Hiện nay, nội soi đại tràng vẫn là phương pháp chuẩn vàng trong phát hiện sớm ung thư đại trực tràng và các tổn thương tiền ung thư. Ngoài ra, có thể lựa chọn các phương pháp ít xâm lấn hơn như xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân (FOBT, FIT) hoặc xét nghiệm ADN trong phân. Các phương pháp này giúp sàng lọc ban đầu, nếu kết quả dương tính mới tiến hành nội soi.
Khuyến nghị mới nhất từ các chuyên gia tiêu hóa tại Việt Nam:
- Người từ 40 tuổi trở lên nên chủ động tầm soát định kỳ, ngay cả khi chưa có triệu chứng.
- Trường hợp có yếu tố nguy cơ (tiền sử gia đình, polyp, viêm ruột mạn tính) cần bắt đầu tầm soát sớm hơn 5–10 năm.
Bên cạnh phẫu thuật truyền thống và hóa xạ trị, nhiều bệnh viện lớn tại Việt Nam đã triển khai các kỹ thuật tiên tiến như cắt tách dưới niêm mạc (ESD) qua nội soi, cho phép loại bỏ tổn thương ung thư ngay từ giai đoạn sớm, ít xâm lấn và rút ngắn thời gian nằm viện.
Lời khuyên của thầy thuốc
Trước xu hướng trẻ hóa của ung thư đại trực tràng, mỗi người cần chủ động hơn trong việc phòng bệnh:
- Thay đổi lối sống: ăn nhiều rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên cám; hạn chế thịt đỏ, đồ ăn nhanh, rượu bia và thuốc lá.
- Duy trì cân nặng hợp lý, tập luyện thể dục ít nhất 150 phút/tuần.
- Tầm soát định kỳ từ 40 tuổi hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ.
- Không chủ quan với triệu chứng bất thường của hệ tiêu hóa, cần đi khám sớm để được chẩn đoán kịp thời.
Ung thư đại trực tràng không còn là "căn bệnh của tuổi già". Chủ động tầm soát và thay đổi lối sống khoa học chính là chìa khóa giúp bạn và người thân giảm thiểu nguy cơ mắc phải căn bệnh nguy hiểm này.
