Cơ chế lan truyền của sét khiến ở trong nhà cũng bị sét đánh
Tối 12/9, lãnh đạo UBND xã Hương Xuân, tỉnh Hà Tĩnh xác nhận trên địa bàn vừa xảy ra vụ nam thanh niên bị sét đánh tử vong khi vừa sạc vừa xem điện thoại.
Khoảng 15h ngày 12/9 tại xã Hương Xuân, trước đây thuộc huyện miền núi Hương Khê Hà Tĩnh xuất hiện mưa nhỏ kèm sấm sét. Tại nhà riêng ở thôn Vĩnh Ngọc, anh Nguyễn Ngọc Hải (21 tuổi) cắm sạc vào ổ cắm điện gắn trên tường trong phòng ngủ để nạp pin điện thoại.
Người nhà cho biết anh Hải lên giường nằm, lấy điện thoại đọc báo, vào mạng xã hội. Cùng lúc, một tia sét đánh vào căn nhà cấp bốn, trúng anh Hải đang cầm điện thoại. Nạn nhân gục tại giường, tử vong.
Ngôi nhà nạn nhân bị sét đánh tử vong ở Hà Tĩnh.
TS Nguyễn Xuân Anh, Viện Các khoa học Trái đất, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, sét có thể truyền qua các đường dây điện và dây cáp dẫn vào nhà, gây ra sét lan truyền. Nếu đang sử dụng hoặc tiếp xúc với các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, tivi, hoặc các thiết bị gia dụng, bạn vẫn sẽ có khả năng bị sét đánh.
Ngoài ra, sét có thể truyền qua hệ thống ống nước và các vật dụng kim loại trong nhà. Việc sử dụng vòi nước, bồn tắm, hoặc máy giặt khi có dông sét rất nguy hiểm. Sét có thể phóng qua các khe hở như cửa sổ và cửa ra vào, đặc biệt nếu các cửa này làm bằng kim loại hoặc có khung kim loại. Đứng gần các cửa sổ hoặc cửa ra vào khi có dông sét cũng làm tăng nguy cơ bị sét đánh.
Theo TS Xuân Anh, hiện nay có 2 loại chống sét là chống sét đánh thẳng và chống sét lan truyền. Chống sét đánh thẳng, loại này thường sử dụng trong những ngôi nhà cao tầng hiện nay gồm 1 cột thu lôi và 1 dây dẫn xuống đất; chống sét lan truyền là thiết bị chuyên dùng cho chống sét các đường dây điện cao thế, hạ thế… Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn nhất có thể cho tính mạng con người, TS Anh khuyến cáo, kể cả nhà có cột chống sét thì người dân vẫn cần phải thực hiện một số việc sau.
Đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện; tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước; không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Rút ăng ten ra khỏi tivi; rút các phích cắm thiết bị điện trước lúc có dông gần xảy ra vì các đường dây điện thoại hay dây điện nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1 mét.
Trường hợp cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt tivi) nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Người dân cần lập tức ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.
Những cách phòng chống sét hiệu quả nhất
TS Nguyễn Xuân Anh cho biết, Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á - một trong ba tâm dông trên thế giới, có hoạt động dông sét mạnh. Mùa dông ở Việt Nam bắt đầu từ tháng 4, kết thúc vào tháng 10, dông thường xảy ra sau những ngày nắng nóng.
Tuy công tác tuyên truyền về cách phòng tránh đã được các cơ quan chức năng tăng cường thời gian qua, nhưng hầu như năm nào cũng có những chuyện đáng tiếc xảy ra do người dân còn chủ quan và chưa biết đến những kiến thức cơ bản về phòng tránh sét, nhất là khi đang ở ngoài trời khi có hoạt động sét. Các kiến thức này tuy đơn giản, nhưng khi không biết hoặc chủ quan có thể dẫn đến những thiệt hại khôn lường như các vụ sét đánh xảy ra liên tiếp vừa qua.
TS Nguyễn Xuân Anh khuyến cáo, khi trời sắp xảy ra dông, biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là tòa nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét (đơn giản nhất là cột thu lôi Franklin).
Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại bàn, trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có dông gần xảy ra.
Với các đường dây điện thoại bàn hay dây điện, vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây anten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.
Khi làm việc ngoài trời, người dân cần để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km/giờ, do đó, phải tính được thời gian từ chỗ làm việc đến nơi an toàn. Trước cơn dông thường có các dấu hiệu báo trước như mây đen, không khí lạnh, gió. Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp lóe lên và sau đó là có tiếng sấm kèm theo. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km.
Trong trường hợp ở ngoài trời, không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, người dân tuyệt đối không trú mưa dưới cây, nếu chung quanh có cây cao hơn thì nên tìm vị trí có cây thấp; người ở vị trí càng thấp càng tốt; tránh trú mưa ở các khu vực cao hơn xung quanh; không đứng thành nhóm người gần nhau, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt... Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh. Ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương.
Việc tìm vị trí thấp hơn chung quanh để trú mưa nhằm tránh việc bị sét đánh trực tiếp vào người là rất quan trọng. Thông thường khi khi bị sét đánh trực tiếp thì khả năng tử vong là rất cao, do dòng sét chạy chủ yếu qua người.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh nhấn mạnh, không có vị trí an toàn tuyệt đối để tránh sét, nhưng việc chủ động đề phòng tránh sét tìm nơi an toàn hơn có thể làm giảm đáng kể khả năng bị sét đánh. Hiện nay, công nghệ quan trắc sét đã có nhiều tiến bộ có thể theo dõi sét theo thời gian thực, các mô hình cảnh báo sét sớm có thể sử dụng để thông báo cho người dân trước từ 30 phút đến 1 giờ thông qua tin nhắn, các ứng dụng di động, qua mạng để người dân có kế hoạch phòng, tránh.
