1. Thuốc giảm đau là gì?
Thuốc giảm đau là loại thuốc được sử dụng để làm giảm hoặc loại bỏ cảm giác đau trong cơ thể mà không nhất thiết phải điều trị nguyên nhân gây đau. Tùy theo mức độ và tính chất của cơn đau như đau cấp tính, mạn tính, đau do viêm hay đau thần kinh, bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp để đạt hiệu quả tốt nhất.
Paracetamol (acetaminophen) là thuốc giảm đau phổ biến, thường dùng cho các cơn đau nhẹ đến vừa như đau đầu, đau răng, đau cơ. Thuốc tương đối an toàn nếu dùng đúng liều, nhưng quá liều có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.
Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac, naproxen có tác dụng giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Thuốc thường được sử dụng trong các trường hợp đau viêm, đau cơ xương khớp hoặc đau bụng kinh. Tuy nhiên, NSAIDs có thể gây tác dụng phụ như loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa và ảnh hưởng đến chức năng thận nếu dùng kéo dài.
Thuốc giảm đau gây nghiện (opioids) bao gồm morphin, tramadol, codein, thường được chỉ định trong các trường hợp đau nặng như đau sau phẫu thuật hoặc đau do ung thư. Mặc dù hiệu quả mạnh, nhóm thuốc này tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện và nhiều tác dụng phụ.
Các nhóm khác như thuốc giảm đau thần kinh (gabapentin, pregabalin) được sử dụng trong đau dây thần kinh, đau mạn tính. Ngoài ra, một số thuốc chống trầm cảm cũng có tác dụng giảm đau trong những trường hợp nhất định. Các dạng thuốc bôi tại chỗ cũng có thể được sử dụng để giảm đau ngoài da hoặc đau cơ vùng khu trú.
Sử dụng thuốc giảm đau ở người mắc các bệnh lý dạ dày như viêm loét dạ dày tá tràng hay trào ngược dạ dày thực quản cần hết sức thận trọng.
2. Tại sao cần thận trọng khi dùng thuốc giảm đau nếu có bệnh dạ dày?
Hầu hết các thuốc giảm đau, đặc biệt là nhóm thuốc NSAIDs như ibuprofen, diclofenac, naproxen, piroxicam... có thể gây tác động tiêu cực lên lớp niêm mạc bảo vệ dạ dày. NSAIDs hoạt động bằng cách ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), đặc biệt là COX-1 và COX-2. Trong đó, COX-1 có vai trò sản xuất prostaglandin, chất giúp:
- Tăng tiết chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày
- Giảm tiết axit dịch vị
- Tăng lưu lượng máu đến niêm mạc...
Khi prostaglandin bị ức chế, lớp bảo vệ niêm mạc dạ dày bị suy giảm, khiến dạ dày dễ bị tổn thương bởi axit và men tiêu hóa, từ đó dẫn đến nguy cơ viêm, loét hoặc chảy máu dạ dày tá tràng. Nguy cơ này càng tăng cao nếu người bệnh có tiền sử loét dạ dày, trên 60 tuổi, đồng thời sử dụng thuốc chống đông như aspirin hoặc warfarin, hoặc có thói quen uống rượu bia, hút thuốc lá...
3. Lựa chọn thuốc giảm đau an toàn hơn cho người bị đau dạ dày
Paracetamol là thuốc giảm đau và hạ sốt được khuyến nghị ưu tiên trong trường hợp người bệnh có vấn đề về dạ dày. Đây là loại thuốc không gây kích ứng niêm mạc tiêu hóa, ít nguy cơ gây viêm loét và có hiệu quả tốt với các cơn đau nhẹ đến trung bình như đau đầu, đau cơ, đau răng, hoặc sốt.
Liều dùng cho người lớn thông thường là từ 500 đến 1.000mg mỗi lần, cách nhau tối thiểu 4 đến 6 giờ, và không vượt quá 4g mỗi ngày. Tuy nhiên, paracetamol có thể gây độc cho gan nếu dùng quá liều hoặc kết hợp với rượu bia, do đó cần tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng.
Một số thuốc NSAID thế hệ mới, như celecoxib (thuộc nhóm COX-2 chọn lọc) hoặc etoricoxib, được đánh giá là ít gây tổn thương niêm mạc dạ dày hơn so với NSAID truyền thống. Dù vậy, các thuốc này chỉ nên sử dụng khi thực sự cần thiết và cần kết hợp với thuốc bảo vệ dạ dày như omeprazole, esomeprazole theo chỉ định của bác sĩ.
Việc tự ý sử dụng hoặc lạm dụng thuốc giảm đau không chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng dạ dày mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng khác.
4. Những điều cần lưu ý
Để giảm thiểu rủi ro, người bệnh cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc giảm đau:
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
- Không lạm dụng thuốc nếu không thực sự cần thiết.
- Uống thuốc sau bữa ăn no để hạn chế kích ứng dạ dày.
- Hạn chế rượu bia và thuốc lá trong thời gian sử dụng thuốc.
- Cân nhắc bổ sung thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày nếu phải dùng thuốc giảm đau dài ngày.
Cần lưu ý gì khi lựa chọn thuốc giảm đau?Mời xem thêm video được quan tâm:
Hệ lụy khi lạm dụng thuốc giảm đau.
