Ùn ứ hàng hoá từ thói quen xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc
Theo thông tin từ Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan), trên các tuyến biên giới phía Bắc hiện nay, Trung Quốc kiểm soát rất chặt chẽ các cửa khẩu phụ, lối mở. Đặc biệt trong bối cảnh COVID-19, các lối mở, cửa khẩu phụ tại một số giai đoạn phải đóng lại để đảm bảo phòng chống dịch. Do đó, hàng hóa tăng mạnh qua các cửa khẩu lớn như Hữu Nghị, Tân Thanh (Lạng Sơn), Móng Cái (Quảng Ninh).
Hàng hóa dồn về các cửa khẩu chính là một trong những lý do khiến ùn tắc hàng hóa nghiêm trọng. Trong khi đó, hàng sang Trung Quốc lại chủ yếu đi theo các con đường rất rủi ro: Tiểu ngạch.
Bộ NN&PTNT Việt Nam và Hải quan Trung Quốc đã ký Nghị định thư về việc nhập khẩu 9 loại nông sản gồm thanh long, dưa hấu, vải, nhãn, chuối, xoài, mít, chôm chôm và măng cụt.
Hiện 9 mặt hàng đưa sang Trung Quốc áp dụng kiểm dịch 100%, dẫn đến thời gian thông quan lâu hơn.
Đến ngày 28/12, vẫn còn gần 4.000 xe hàng tồn tại 3 khu vực cửa khẩu: Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma của tỉnh Lạng Sơn. Ảnh: Tùng Đinh
Trong khi đó, lãnh đạo Cục Hải quan Lạng Sơn hy vọng khi có Nghị định thư về chấp nhận kiểm dịch lẫn nhau thì việc thông quan sẽ rất thuận lợi. Đồng thời, Bộ NN&PTNT đang tiếp tục đàm phán với phía Trung Quốc để đưa thêm một số mặt hàng nông sản khác nhập chính ngạch vào Trung Quốc.
Một số liệu khác được lãnh đạo Cục Hải quan Lạng Sơn cung cấp cho thấy, tỷ lệ xuất khẩu nông sản chính ngạch qua địa bàn Lạng Sơn rất thấp. Đối với hải quan Lạng Sơn, kim ngạch xuất khẩu chính ngạch chỉ chiếm 3% nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc.
Lý do là việc xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc có truyền thống từ lâu. Chính sách thương mại biên giới của Trung Quốc áp dụng miễn thuế nhập khẩu đối với cư dân biên giới khi nhập khẩu nông sản từ Việt Nam, mỗi người là 8.000 NDT/ngày (khoảng 28,7 triệu đồng), nên các doanh nghiệp phía Việt Nam và Trung Quốc không mặn mà thực hiện nhập khẩu chính ngạch. Thay vào đó họ nhập khẩu qua đường tiểu ngạch, sang phía Trung Quốc sẽ gom các lô hàng nhỏ thành lô hàng lớn để vận chuyển vào nội địa tiêu thụ.
Ngày nào lái xe cũng mở thùng lạnh để kiểm tra trái cây vì lo sợ sẽ hư hỏng khi mắc kẹt ở cửa khẩu.
Như vậy, khi việc nhập khẩu tiểu ngạch vẫn chiếm vai trò chủ đạo trong xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc, thì tình trạng ùn tắc hàng hóa mỗi mùa thu hoạch hay khi Trung Quốc có chính sách bất thường sẽ lại xảy ra.
Doanh nghiệp nước bạn chưa chủ động nhận hàng qua đường sắt
Trước thực trạng "nóng" ách tắc trên tuyến đường bộ, các ngành chức năng tỉnh Lạng Sơn họp bàn, trao đổi với phía Trung Quốc đẩy mạnh việc xuất nhập khẩu theo tuyến đường sắt liên vận.
Ông Liễu Anh Minh, Phó Giám đốc Sở Công thương tỉnh Lạng Sơn cho biết, ngành đã có văn bản đề nghị các hiệp hội, các doanh nghiệp cần hướng đến việc đa dạng hóa hình thức vận chuyển hàng hóa xuất khẩu, trong đó cần lưu ý, tính toán khai thác tuyến vận tải đường sắt, liên vận để giảm áp lực cho các cửa khẩu đường bộ.
Việc xuất khẩu hàng qua tuyến đường sắt cũng là những gợi mở, song cũng không ít khó khăn.
Bên cạnh đẩy mạnh hội đàm với Trung Quốc, tỉnh Lạng Sơn đang nỗ lực tìm giải pháp giảm tải ùn tắc ở cửa khẩu đường bộ bằng cách xuất nhập khẩu hàng hóa qua đường sắt liên vận.
Theo ông Vy Công Tường, Phó Cục trưởng Hải quan tỉnh Lạng Sơn, nếu thực hiện vận chuyển, xuất khẩu hàng hóa qua ga đường sắt quốc tế Đồng Đăng (huyện Cao Lộc), doanh nghiệp sẽ giảm được chi phí vận chuyển. Cùng với đó, lượng hàng vận chuyển sẽ lớn hơn rất nhiều so với thực hiện xuất khẩu qua các cửa khẩu đường bộ. Mặt khác, việc thực hiện xuất khẩu các loại hàng hóa qua đường sắt vào thời điểm này còn góp phần giảm thiểu các rủi ro lây nhiễm dịch COVID-19 do số lượng người tập trung rất ít.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Hoàng Khánh Duy, Phó trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn cho biết, các ngành chức năng Lạng Sơn đã và đang rốt ráo tổ chức các cuộc hội đàm với các đơn vị liên quan của Trung Quốc để khuyến khích các doanh nghiệp nước bạn thực hiện nhận hàng qua tuyến đường này. Qua đó, nhằm thúc đẩy thông quan và giải phóng hàng hóa ùn ứ tại cửa khẩu Lạng Sơn một cách nhanh nhất .
Mặc dù nhiều thuận lợi là vậy, nhưng theo các ngành chức năng tỉnh Lạng Sơn, hiện các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn chưa chủ động thực hiện nhận hàng qua tuyến đường này. Do đó, lượng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc theo tuyến đường sắt liên vận vẫn khá hạn chế…
Cần giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường nước bạn
Để giải quyết tình trạng ùn tắc tại cửa khẩu, tại cuộc họp mới đây do Phó Thủ tướng Lê Văn Thành chủ trì kết nối với 24 điểm cầu trên cả nước, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đề xuất các bộ, ngành phối hợp với UBND các địa phương khuyến cáo thương nhân điều tiết việc đưa hàng lên biên giới phía Bắc, nhất là cửa khẩu đang ùn tắc, gồm cả trường hợp phía Trung Quốc đã thanh toán.
Các thương nhân xuất chủ yếu theo hình thức tiểu ngạch do chính sách miễn thuế 8.000 nhân dân tệ/ngày/người cho cư dân biên giới. Không có hợp đồng mua bán khiến rủi ro rất lớn.
Nếu xe vẫn tiếp tục lên cửa khẩu, Bộ GTVT nghiên cứu điều tiết sớm lượng xe này vào chờ tại các địa phương phía sau. Bởi, từ nay tới Tết Nguyên đán chỉ có thể xử lý các xe đang tồn tại cửa khẩu, nhất là khi lao động phía Trung Quốc có thể nghỉ tới 21 ngày trước Tết để kịp hoàn thành thời gian cách ly.
Trường hợp khách hàng Trung Quốc đã thanh toán tiền hàng và vẫn đề nghị đưa hàng lên biên giới, thương nhân trao đổi với khách hàng Trung Quốc để giao hàng qua các cửa khẩu chính, cửa khẩu quốc tế tại các tỉnh như Cao Bằng nhằm giảm ùn tắc tại Lạng Sơn, Quảng Ninh hoặc chuyển sang sử dụng phương thức vận tải khác.
Bên cạnh đó, UBND các tỉnh biên giới, nhất là Lạng Sơn và Quảng Ninh chỉ đạo các cơ quan chức năng tại địa phương thực hiện nghiêm ngặt các quy định về phòng chống dịch bởi với lượng lái xe, phụ xe tập trung quá đông, nguy cơ phát sinh và lây lan dịch bệnh là rất lớn.
Các tài xế ăn ngủ, tắm giặt tạm bợ để trông coi hàng hóa và nhích xe lên cửa khẩu...
Về lâu dài, UBND các tỉnh sản xuất nông sản lớn phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT triển khai các giải pháp nâng tầm nông sản Việt, giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc cũng như xuất khẩu tiểu ngạch.
Ngoài ra, UBND các tỉnh sản xuất nông sản lớn tìm hiểu mô hình kết nối sớm để tiêu thụ nông sản sang Trung Quốc của các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương để vừa hỗ trợ tiêu thụ nông sản cho dân. Điều này vừa giúp giảm bớt tình trạng ùn ứ tại các tỉnh biên giới khi vào vụ thu hoạch.
