Đá bỗng nhiên sạt lở bất ngờ vùi lấp 3 người
Camera hành trình của các phương tiện lưu thông qua khu vực ghi lại khoảnh khắc đất đá từ sườn núi ập xuống mặt đường chỉ trong vài giây. Hình ảnh cho thấy có ít nhất 3 người bị vùi lấp trong khối đất đá sạt lở. Thông tin ban đầu cho biết, vụ sạt lở đã khiến 3 người tử vong, 2 người bị thương.
Ngay sau sự cố, các lực lượng chức năng đã phong tỏa hiện trường, triển khai máy móc để tìm kiếm nạn nhân và san gạt đất đá. Công tác cứu hộ diễn ra khẩn trương xuyên đêm. Đến rạng sáng 15/12, thi thể nạn nhân cuối cùng đã được tìm thấy.
PGS.TS. Nguyễn Văn Vượng, Khoa Địa chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, việc xảy ra sạt lở đất đá trong điều kiện không có mưa lớn không phải là hiện tượng quá bất thường nếu xét dưới góc độ khoa học địa chất.
Hiện trường vụ sạt lở.
Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Vượng, nhiều người thường cho rằng sạt lở chỉ xảy ra khi có mưa lớn, bão lũ, song thực tế mưa chỉ là yếu tố kích hoạt, khiến quá trình trượt lở diễn ra nhanh hơn. Nguyên nhân cốt lõi của sạt lở nằm ở sự mất cân bằng giữa trọng lượng của khối đất, đá trên sườn dốc với sức chống chịu của nền địa chất bên dưới.
Tại các khu vực có địa hình dốc lớn, đặc biệt là những đoạn đã bị tác động bởi việc mở đường, khoét taluy dương, các lớp đất đá theo thời gian sẽ bị phong hóa, suy yếu dần.
Trong khi đó, trọng lượng của khối sườn không giảm mà còn có thể tăng lên do tích nước, cây cối, thảm phủ phía trên. Khi lực chống chịu giảm xuống dưới ngưỡng chịu tải, hiện tượng trượt lở có thể xảy ra bất cứ lúc nào, kể cả trong điều kiện thời tiết khô ráo.
Video từ camera hành trình ghi lại vụ sạt lở. Nguồn: OF.FB
khu vực Mai Châu và vùng Tây Bắc nói chung có nền địa chất phức tạp, xen kẽ giữa đá vôi bị dập vỡ và các lớp đất đá phong hóa, vốn tiềm ẩn nguy cơ sạt lở cao.
Bên cạnh yếu tố tự nhiên, tác động của con người cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ sạt lở. Việc thi công, mở rộng đường giao thông, khoét sâu vào taluy dương nếu không được gia cố đầy đủ sẽ làm thay đổi trạng thái cân bằng tự nhiên của sườn dốc, khiến nguy cơ sạt lở luôn thường trực.
Nguyên nhân cốt lõi của sạt lở nằm ở sự mất cân bằng giữa trọng lượng của khối đất, đá trên sườn dốc với sức chống chịu của nền địa chất bên dưới.
Rất khó dự báo trước sạt lở
TS. Tô Văn Trường, chuyên gia độc lập về môi trường và tài nguyên nước cho biết, phá rừng, chuyển đổi đất rừng, khai thác khoáng sản và đào - đắp đất làm đường đã làm thay đổi trạng thái cân bằng tự nhiên trên các sườn dốc, làm gia tăng các nguy cơ trượt lở đất đá, ngay cả khi mưa không quá lớn.
Chuyên gia này cho rằng, việc xây dựng nhà cửa, công trình dưới chân hoặc trên đỉnh dốc tạo ra tải trọng mới, gây mất ổn định mặt sườn.
Bên cạnh đó, sự phát triển của giao thông kéo theo các phương tiện có tải trọng và vận tốc cao cũng ảnh hưởng đến kết cấu đất đá. Hệ thống thoát nước yếu hoặc thiếu rãnh dẫn mưa khiến nước đọng lại, thẩm thấu sâu, làm tăng áp lực nước lỗ rỗng và giảm độ bền của đất.
TS. Tô Văn Trường đề xuất, trong bối cảnh thiên tai ngày càng dị thường và khốc liệt, mưa lớn cực đoan ngày càng nhiều, để giảm thiểu lũ quét, sạt lở đất, phục hồi rừng vẫn là biện pháp căn cơ nhất, đặc biệt là hệ thống phòng hộ đầu nguồn, rừng ven sườn dốc. Đây sẽ là "lá chắn tự nhiên" hạn chế sạt lở.
Để hạn chế rủi ro sạt lở đất đá, PGS.TS. Nguyễn Văn Vượng cho rằng các giải pháp kỹ thuật trong xây dựng hạ tầng giao thông là cần thiết, song quan trọng hơn là phải được tính toán ngay từ khâu quy hoạch. Việc đánh giá địa chất phải được thực hiện một cách chi tiết, đầy đủ, nhận diện rõ các khu vực có nguy cơ trượt lở cao để có phương án thiết kế, gia cố phù hợp.
Cũng theo chuyên gia, việc xác định chính xác thời điểm xảy ra sạt lở là rất khó. Muốn dự báo được khi nào sạt lở xảy ra, cần quá trình theo dõi lâu dài, nghiên cứu sâu về cấu trúc địa chất, sự biến đổi của các yếu tố tác động. Trong nhiều trường hợp, sạt lở chỉ xảy ra khi các yếu tố vượt ngưỡng chịu tải, mà thời điểm vượt ngưỡng này rất khó xác định.
Theo TS Tô Văn Trường, về dài hạn, phải quy hoạch lại việc sử dụng đất dốc. Những khu vực có độ dốc lớn hoặc nền đất yếu tuyệt đối không được xây dựng nhà cửa, công trình nặng hoặc bố trí dân cư. Ngành giao thông cần có nghiên cứu riêng cho kết cấu đường tại các khu vực có mực nước ngầm cao, nhằm giảm chấn động lan truyền gây phá vỡ nền đất.
Bên cạnh đó, việc xây dựng taluy, bậc hóa mái dốc, sử dụng cảm biến chuyển vị, thiết bị đo mực nước ngầm cũng cần được đưa vào tiêu chuẩn thiết kế và quản lý đường miền núi. "Một yêu cầu nữa là tích hợp quản lý rủi ro sạt lở vào quy hoạch vùng, đặc biệt các khu vực có khai thác khoáng sản, tuyến giao thông chiến lược, khu kinh tế ven biển và đồi núi", TS. Trường nói thêm.
