Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lựa chọn chủ đề ngày Thế giới không thuốc lá năm 2020 là “Bảo vệ giới trẻ khỏi ảnh hưởng của việc quảng cáo và sử dụng các sản phẩm thuốc lá” thể hiện thực trạng đáng báo động về mức độ phơi nhiễm của giới trẻ với thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới.
Theo các chuyên gia, thuốc lá điện tử, vape, thuốc lá nung nóng hay còn được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới được quảng cáo như dòng sản phẩm thay thế cho thuốc lá truyền thống hiện đang là mối đe doạ khẩn cấp đối với sức khoẻ cộng đồng trên toàn cầu, đặc biệt là thanh thiếu niên. Vậy, các công ty thuốc lá đã sử dụng những chiến lược gì để nhắm tới giới trẻ?
Hương vị hấp dẫn, thiết kế ấn tượng để tạo trào lưu và phong cách hướng đến giới trẻ
Tính đến năm 2017, các nhà nghiên cứu đã xác định được hơn 15.500 hương vị thuốc lá điện tử có sẵn trực tuyến. Một nghiên cứu về hương vị thuốc lá điện tử cho thấy trong số hơn 400 nhãn hiệu có sẵn trong năm 2014 ở Mỹ, 84% cung cấp hương vị trái cây và 80% cung cấp hương vị kẹo và món tráng miệng.
Xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam đang ngày một gia tăng ở các thành phố lớn, đặc biệt là với nhóm có mức sống khá và trong giới trẻ
Bên cạnh đó, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được chế tạo đa dạng từ màu sắc đến hình dạng, thiết kế ấn tượng, kết hợp nhiều tính năng sử dụng tiện lợi để hấp dẫn giới trẻ. Với thiết kế có vẻ sành điệu, sang chảnh, đa dạng về hương vị kèm theo những lời quảng cáo về tính tiện lợi, giảm hại, an toàn...thuốc lá thế hệ mới thu hút sự quan tâm và sử dụng của giới trẻ như một trào lưu có tính thời thượng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đằng sau hình ảnh mang tính thời thượng đó là những tác hai khôn lường đến sức khoẻ. Theo Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) đa phần thuốc lá điện tử hay thuốc lá thế hệ mới có chứa Nicotin - chất gây nghiện cao, là nguyên nhân gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, và ung thư. Nicotine cũng gây hại đến sự phát triển não bộ, ảnh hưởng đến sự chú ý và trí nhớ trong học tập, gây ra sự lo lắng, cáu kỉnh đối với giới trẻ.
Quảng cáo, tài trợ cho người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên mạng xã hội
Thời gian gần đây, các thương hiệu thuốc lá điện tử mới hầu như phụ thuộc rất nhiều vào phương tiện truyền thông mạng xã hội để tiếp thị và quảng bá sản phẩm. Việc mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chủ yếu được thực hiện công khai qua mạng inetnet, qua mạng xã hội, mua bán cá nhân, trao đổi mua bán trên hội, nhóm.
“Bây giờ theo em nghĩ chắc nguồn phổ biến nhất là qua Facebook, tại vì chị chỉ cần lướt Facebook khoảng 10 phút thôi là chị có thể thấy tất cả các nguồn luôn. Mà trong đó sẽ có những cái clip quay ở Bùi Viện, hay là có những cái cuộc vui chơi ở những quán Bar, club. Thứ hai, là những trang bán hang online, vì gần đây trên những trang bán hang online, em thấy hàng ngày hầu như lúc nào cũng bán thuốc lá điện tử luôn.” - Một đối tượng sử dụng thuốc lá điện tử cho biết.
Việc tài trợ cho người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên mạng xã hội hay tài trợ cho các sự kiện, lễ hội, âm nhạc cũng là những chiến thuật đang được áp dụng để nhắm vào giới trẻ.
Một cuộc điều tra kéo dài hai năm của Tổ chức Chiến dịch Vì trẻ em không thuốc lá (Campaign for Tobacco Free Kids) đã ghi lại hơn 100 chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội của các công ty thuốc lá đa quốc gia lớn và quảng bá sản phẩm thông qua việc trả tiền cho những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội – những người nổi tiếng với lượng người theo dõi trực tuyến lớn – để đăng tải hình ảnh về sản phẩm thuốc lá và hành vi hút thuốc như một phần của chiến lược tiếp thị được ghi nhận ở hơn 40 quốc gia.
Các công ty thuốc lá tổ chức các bữa tiệc và các cuộc thi với sự tài trợ của nhãn hiệu thuốc lá và khuyến khích người tham gia đăng lên tài khoản mạng xã hội của họ. Người ảnh hưởng được hướng dẫn đăng các hashtag cụ thể quảng cáo thuốc lá trên các bài đăng trên phương tiện truyền thông mạng xã hội.
Đề xuất không cho phép thí điểm buôn bán, kinh doanh, lưu hành thuốc lá điện tử ở Việt Nam
Vào năm 2013, một nhãn hiệu thuốc lá điện tử đã tài trợ cho Lễ hội âm nhạc Sasquatch ở Washington, nơi có phòng chờ hơi nước với sự xuất hiện bất ngờ của các nghệ sĩ hàng đầu, bố trí trạm sạc thiết bị thuốc lá điện tử, gian hàng ảnh truyền thông tương tác mạng xã hội và các mẫu thuốc lá điện tử...
Gần đây hơn, một hãng thuốc lá điện tử đã tài trợ cho một chương trình âm nhạc đỉnh cao tại Liên hoan phim Sundance 2018 ở Utah.
Một hãng khác tài trợ cho đội đua F1 để quảng bá slogan “Mission Winnow”; và một hãng khác tài trợ đội đua F1 khác để quảng bá “A Better Tomorrow” cho thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tại Việt Nam, hai thông điệp quảng cáo này cũng được gắn lên các đội đua và xe đua và được quảng cáo trên trang fanpage để chuẩn bị cho giải đua tại Việt Nam.
Nhằm kiểm soát tình trạng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam, Bộ Y tế đã có kiến nghị với Chính phủ không cho phép thí điểm buôn bán, kinh doanh, lưu hành thuốc lá điện tử ở Việt Nam.
Đồng thời, Bộ Y tế cũng đang định hướng để tuyên truyền tới cộng đồng về tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, nhằm giúp cộng đồng hiểu đúng, hiểu đủ về tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe người sử dụng.
