Các nghiên cứu gần đây cho thấy, bệnh thần kinh ngoại biên do tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn cương dương ở nam giới trung niên. Cơ chế tổn thương dây thần kinh làm giảm khả năng dẫn truyền tín hiệu từ não đến dương vật, khiến quá trình cương cứng không thể diễn ra bình thường. Đây là một biến chứng âm thầm nhưng có thể phục hồi nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng.
"Kẻ giấu mặt" trong rối loạn cương
Trong nhiều năm, rối loạn cương dương (ED) thường được nhìn nhận chủ yếu dưới góc độ mạch máu hay stress tâm lý. Tuy nhiên, các bác sĩ nam khoa ngày càng ghi nhận tỷ lệ cao nam giới mắc tiểu đường có biểu hiện rối loạn cương dù không hề có bệnh tim mạch hay tăng huyết áp. Nguyên nhân nằm ở chỗ: đường huyết cao kéo dài có thể âm thầm phá hủy hệ thống thần kinh điều khiển khả năng cương dương.
Quá trình cương dương là sự phối hợp tinh vi giữa tín hiệu thần kinh, mạch máu và cơ thể hang. Khi có kích thích, thần kinh phó giao cảm truyền tín hiệu giúp mạch máu giãn ra, máu dồn vào thể hang tạo nên sự cương. Nếu các sợi thần kinh này bị tổn thương, tín hiệu sẽ yếu hoặc gián đoạn, khiến dương vật không thể cương hoặc duy trì đủ lâu.
Tổn thương thần kinh ngoại biên ảnh hưởng trực tiếp đến tín hiệu điều khiển sự cương cứng ở nam giới.
Tổn thương thần kinh – hậu quả của đường huyết cao
Tiểu đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương thần kinh ngoại biên. Lượng đường huyết cao lâu ngày làm giảm lưu lượng máu nuôi dây thần kinh, gây viêm, rối loạn trao đổi chất và tích tụ các sản phẩm oxy hóa gây hại. Dần dần, sợi thần kinh mất khả năng dẫn truyền tín hiệu, khiến các cơ quan chịu sự chi phối – trong đó có dương vật – hoạt động kém hiệu quả.
Nam giới bị tổn thương thần kinh do tiểu đường thường gặp cảm giác tê, giảm nhạy cảm ở tay, chân, thậm chí ở vùng sinh dục. Khi tín hiệu cảm giác bị giảm, phản xạ khởi phát cương tự nhiên cũng suy yếu.
Khi hệ thần kinh tự chủ bị ảnh hưởng
Ngoài thần kinh ngoại biên, hệ thần kinh tự chủ – vốn điều khiển các hoạt động tự động như nhịp tim, huyết áp, tiết mồ hôi và cương dương – cũng dễ bị tổn thương ở người tiểu đường lâu năm. Khi đó, các sợi thần kinh điều hòa dòng máu đến dương vật hoạt động kém, gây ra rối loạn cương hoặc xuất tinh ngược (tinh dịch đi ngược vào bàng quang thay vì ra ngoài).
Tổn thương thần kinh tự chủ thường diễn tiến âm thầm, không gây đau hay tê rõ rệt như thần kinh ngoại biên, nên dễ bị bỏ qua. Khi triệu chứng xuất hiện, người bệnh thường đã gặp rối loạn cương ở mức độ trung bình đến nặng.
Dấu hiệu nhận biết và chẩn đoán
Nhiều nam giới chỉ phát hiện mình bị tổn thương thần kinh sau khi gặp rối loạn cương kéo dài. Một số dấu hiệu sớm có thể nhận thấy gồm: giảm cảm giác ở vùng dương vật, khó duy trì cương, xuất tinh yếu, hoặc mất khoái cảm.
Bác sĩ thường tiến hành kiểm tra cảm giác da, phản xạ thần kinh, đo đường huyết và đánh giá nồng độ hormone sinh dục. Ở những trường hợp nghi ngờ, các xét nghiệm chuyên sâu như đo dẫn truyền thần kinh hoặc đánh giá chức năng tự chủ có thể được chỉ định.
Kiểm soát đường huyết và lối sống là chìa khóa ngăn ngừa rối loạn cương dương do biến chứng tiểu đường.
Điều trị bằng thuốc kết hợp thay đổi lối sống
Các thuốc điều trị rối loạn cương phổ biến như sildenafil hay tadalafil thường có hiệu quả tốt với bệnh nhân bình thường. Tuy nhiên, ở người bị tổn thương thần kinh do tiểu đường, đáp ứng thường thấp hơn vì tín hiệu thần kinh vốn đã suy yếu.
Điều trị hiệu quả đòi hỏi cách tiếp cận tổng thể:
- Kiểm soát đường huyết chặt chẽ, vì mức đường ổn định giúp ngăn tiến triển tổn thương thần kinh.
- Điều chỉnh lối sống: ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn, tránh rượu bia, thuốc lá – các yếu tố làm nặng thêm tình trạng oxy hóa và giảm lưu thông máu.
- Điều trị hỗ trợ: thuốc tăng cường dẫn truyền thần kinh, vitamin nhóm B, liệu pháp laser kích thích tái tạo thần kinh hoặc sử dụng thiết bị hỗ trợ cương (bơm chân không, cấy thể hang).
- Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò của tư vấn tâm lý và sinh dục học, giúp bệnh nhân và bạn đời hiểu cơ chế bệnh, giảm áp lực tâm lý – yếu tố có thể làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn cương.
Phát hiện sớm là chìa khóa cải thiện chức năng
Điều đáng tiếc là nhiều nam giới chỉ đi khám khi tình trạng rối loạn cương đã kéo dài. Trong khi đó, nếu phát hiện sớm tổn thương thần kinh, việc điều trị có thể giúp phục hồi phần nào chức năng cương, cải thiện đời sống tình dục và ngăn biến chứng nặng hơn.
Các bác sĩ khuyến cáo nam giới bị tiểu đường nên chủ động trao đổi về vấn đề sinh lý với bác sĩ điều trị, thay vì ngại ngùng hoặc tự mua thuốc tăng cường sinh lý. Khám định kỳ, kiểm soát đường huyết và đánh giá sớm chức năng thần kinh là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe sinh sản.
Hy vọng mới từ hướng nghiên cứu tái tạo thần kinh
Y học hiện đại đang mở ra nhiều triển vọng mới. Một số nghiên cứu thử nghiệm sử dụng liệu pháp tế bào gốc, yếu tố tăng trưởng thần kinh hoặc ánh sáng sinh học để phục hồi dây thần kinh bị tổn thương đã cho kết quả khả quan. Mặc dù vẫn cần thời gian để chứng minh hiệu quả lâu dài, đây là tín hiệu tích cực cho hàng triệu nam giới mắc tiểu đường đang phải đối mặt với rối loạn cương.
Rối loạn cương dương do bệnh thần kinh ngoại biên và biến chứng tiểu đường là một trong những dạng khó điều trị nhất, vì tổn thương thường diễn tiến âm thầm và ảnh hưởng sâu đến hệ thần kinh điều khiển cương dương. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và kiểm soát toàn diện, bệnh nhân hoàn toàn có thể duy trì chất lượng cuộc sống và sinh hoạt tình dục bình thường.
Sự chủ động, cởi mở khi trao đổi với bác sĩ chính là bước đầu tiên giúp phái mạnh lấy lại sự tự tin và bản lĩnh.
