Vụ phát hiện ra chiếc xe đông lạnh chở 39 thi thể người nhập cư vào Anh đầu tháng này như lời cảnh tỉnh đối với những ai mong tìm “miền đất hứa”. Cảnh sát Anh ban đầu cho rằng tất cả những người thiệt mạng là công dân Trung Quốc nhưng sau đó, có hơn 20 gia đình Việt Nam bày tỏ lo ngại người thân nằm trong số các nạn nhân. Cảnh sát Anh đã kết án người lái chiếc xe containter tội ngộ sát 39 người trong khoang đông lạnh. Số liệu Modern Slave Trade (nạn buôn người thời hiện đại) của Anh quốc tiết lộ tại tỉnh Nghệ An, nơi các gia đình đã thức cầu kinh cho nạn nhân thiệt mạng trên xe tải vào tuần trước, là điểm nóng nạn nhân rơi vào bẫy đường dây buôn người.
Năm 2016, hãng tin Al Jazeera từng phát hiện ra các hoạt động lừa người lao động Việt Nam nhập cư bất hợp pháp vào Anh. Để vén màn hoạt động của đường dây này, phóng viên Al Jazeera đã vào vai một đôi vợ chồng trẻ muốn sang Anh, gặp một phụ nữ thuộc đường dây môi giới ở thành phố Vinh. Bà ta đảm bảo có thể thu xếp cho họ sang Anh với giá 32.000 USD. Bà ta cho biết sẽ sắp xếp để đôi vợ chồng bay từ Hà Nội sang Nga dưới danh nghĩa sinh viên quốc tế hoặc gia nhập một nhóm khách du lịch. Từ Nga, họ sẽ được xe chở tới châu Âu và sau đó sang Anh. “Tôi sẽ sắp xếp để hai người tới Nga, sau đi đi ô tô tới Ba Lan, Đức rồi tới Pháp. Một khi đã ở Pháp rồi, tôi sẽ đón hai người sang Anh. Tôi đảm bảo rất an toàn”, bà ta nói.
Trên thực tế, các chuyến đi kéo dài nhiều tuần có thể gặp rất nhiều hiểm nguy. Bị hành hạ, đánh đập hay lạm dụng tình dục diễn ra thường xuyên. Một vài người có thể an toàn tới Anh, tìm việc và gửi tiền về nhà. Nhưng nhiều người khác bị buộc làm “nô lệ thời hiện đại” khi họ sang tới Anh.
Điều tra tiết lộ nhiều phụ nữ Việt bị mang sang Anh cố gắng tìm việc ở các cơ sở làm móng. Một vài người phải làm việc nhiều giờ mỗi ngày mà không được trả lương hoặc trả lương rất thấp, còn bị ép bán dâm vào ban đêm. Một phóng viên ngầm người Việt của Al Jazeera đã bắt đầu làm việc không được trả lương tại một cơ sở sơn sửa móng tay ở Romford, phía đông London. Một nhân viên tại salon làm móng kể nữ phóng viên nghe cô bị mang sang Anh trong chiếc xe tải. Những người nhập cư trên chiếc xe tải bị đổ đầy dầu lên người để đánh lừa chó nghiệp vụ tại cảng Channel. Họ phải mặc tã lót dành cho người lớn vì xe không dừng đỗ giữa đường.
Nhiều phụ nữ Việt nhập cư bất hợp pháp tại Anh phải làm việc ở các cơ sở làm móng, trong khi gia đình ở quê hương phải trả nợ cho đường dây môi giới. (Nguồn ảnh: Christopher Thomond /Guardian)
Điều tra cũng tiết lộ những cơ sở làm móng này do các tổ chức tội phạm đứng đằng sau. Chúng cũng điều hành nhiều nông trang trồng gai dầu làm ma túy sản sinh ra hàng triệu bảng Anh lợi nhuận mỗi năm. Người nhập cư chui là nam giới phải làm việc tại các nông trang này. Họ hoàn toàn không hay biết về sự hiểm nguy sẽ phải đối mặt.
Một nữ phóng viên giả dạng đã bày tỏ mong muốn vào làm việc tại nông trang trồng gai dầu và gặp gỡ một thiếu niên người Việt 17 tuổi, đang chăm sóc một “trang trại” ở Ilford, London. Cuối cùng, người phóng viên này cũng thuyết phục được “người làm vườn” cho xem nơi làm việc. Thực chất, nó chỉ là một ngôi nhà liền kề có vườn ở ngoại ô, với mỗi m vuông chật hẹp được trồng đầy cây gai dầu. Người thiếu niên cũng chỉ cho cô xem cách ăn cắp điện nhờ cắt cáp nối để có thể tiết kiệm tiền điện trồng loại ma túy này. Cậu bé này kể cô nghe, cậu không thể rời khỏi nhà, không được nói tiếng Anh, bị tịch thu hộ chiếu, ngủ trên một chiếc thảm dưới cầu thang và đến đêm mới có người thuộc băng đảng mang thức ăn tới. Cậu phải sống trong sự khủng hoảng và cô đơn. “Ở trong nhà suốt ngày khiến em có cảm giác như ngồi tù vậy”. Giấc mơ của cậu bé là một ngày nào đó em có thể kiếm đủ tiền để rời khỏi nơi này và gửi tiền về cho gia đình. Tuy nhiên, khoản tiền mà trước đây họ hứa hẹn sẽ cho em sẽ không bao giờ thành hiện thực.
Cái chết thương tâm của 39 người nhập cư trên xe đông lạnh tới Anh là bằng chứng “ớn lạnh” về nạn buôn người mà nạn nhân là những người từ Việt Nam và các nước châu Á. Theo báo cáo Precarious Journeys do các tổ chức chống buôn người điều tra, chi phí tới châu Âu thường rơi vào khoảng từ 10.000USD – 40.000USD. Anh trai của Phạm Thị Trà My (nghi là nạn nhân trên chiếc xe tải trên) cho biết Trà My đã phải trả 30.000USD để tới được Anh. Và số tiền trên đã được trả lại cho gia đình sau 1 đêm khi tin tức về thảm kịch lan truyền, theo BBC.
Tình trạng thanh thiếu niên Việt Nam bị các tổ chức buôn người đưa sang Anh đã được cảnh báo từ lâu. Nam thiếu niên thường bị nhốt trong những căn nhà ở ngoại ô để trồng cây gai dầu (loại cây dùng để chiết xuất ma túy) từ sớm đến tối mịt, còn các thiếu nữ phải làm việc ở tiệm làm móng. Cả nam lẫn nữ đều thường xuyên bị ép bán dâm. Những nạn nhân thường nhận thức rằng mình đã sang Anh bất hợp pháp, nên đều không dám khai gì với cảnh sát. Dù bị bóc lột lao động và lạm dụng, họ không dám hé răng nửa lời bởi gia đình ở quê đang bị đường dây môi giới đòi nợ. Và họ kẹt trong cái bẫy này hàng năm trời.
Stephen được giải cứu khỏi lao động “khổ sai” tại khu vườn trồng gai dầu sau khi em bị bọn buôn người đưa từ Việt Nam qua Nga sang Anh.(Nguồn ảnh: Christopher Thomond /Guardian).
Theo Salvation Army, một tổ chức giúp đỡ nạn nhân, số nam giới người Việt tìm đến với họ nhiều hơn bất kể nước nào khác. Từ tháng 7/2018 – 7/2019, tổ chức này đã giúp đỡ 209 nạn nhân Việt Nam, gấp 2,5 lần so với 5 năm trước đó. Còn theo tổ chức Ecpat chuyên giúp đỡ trẻ em là nạn nhân của nạn buôn người, con số đã tăng 704 trẻ em người Việt (2018) so với 135 em (2012).
Vụ xét xử một cơ sở làm móng trá hình diễn ra vào tháng 1 năm nay ở Anh. 3 người bị kết tội âm mưu hỗ trợ đường dây đưa người sang Anh lao động “khổ sai”. Cảnh sát Anh tìm thấy hai cô gái Việt Nam làm việc tại cơ sở làm móng Nail Bar Deluxe ở Bath. Cả hai đều phải làm việc 60 giờ mỗi tuần. 1 người được trả lương 30 bảng Anh 1 tháng còn người kia không được trả lương. Cả hai đều bị đưa sang Anh sau khoang chở hàng của xe tải.
Trong một cuộc phỏng vấn với Guardian vào năm ngoái, Stephen, một cậu bé mồ côi người Việt kể lại cậu đã trở thành “nô lệ” trồng gai dầu từ khi mới 10 tuổi. Cậu cũng tới Anh trong khoang đông lạnh của xe tải. Cậu đã phải trồng gai dầu suốt 4 năm, dưới sự giám sát của một băng đảng người Việt. Không thể nhìn ra ngoài cửa sổ, bởi băng dính đã bịt kín. Cậu bé thậm chí còn không phân biệt nổi ngày hay đêm, hay xác định nổi mình đã ở đó mấy tuần hay mấy tháng. Khi có cái cây nào chết, bọn chúng sẽ nổi giận và đánh em, cậu bé kể lại. Có 1 lần, một băng đảng buôn ma túy người Anh còn phá cửa, trói cậu bé lại và đánh cắp hết toàn bộ số cây gai dầu. Khi chủ về, chúng đưa em tới nơi mới, em lại phải gieo hạt và trồng lại từ đầu. Chúng không nhốt em trong nhà nữa, nhưng dọa sẽ giết em nếu em tìm cách trốn đi.
