Gần đây, một số thông tin cho rằng tại TP. Hồ Chí Minh, hàng ngàn công nhân xin nghỉ việc vì Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) mới hoặc có thông tin cho rằng vì lo lắng “vỡ quỹ BHXH” nên người lao động có xu hướng đề nghị hưởng BHXH một lần. Về vấn đề này ông Điều Bá Được - Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH của BHXH Việt Nam khẳng định thông tin đề cập việc vỡ quỹ BHXH là không có cơ sở.
Theo ông Được cho biết, Luật BHXH đã quy định, quỹ BHXH là một quỹ tài chính do các bên tham gia đóng góp bằng tiền, được Nhà nước bảo hộ, Nhà nước có chính sách để bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH bảo đảm khả năng cân đối một cách bền vững để chi trả các chế độ BHXH. Về việc lựa chọn hưởng ngay BHXH một lần hay tích lũy để sau này về già hưởng lương hưu, tôi xin cung cấp một ví dụ minh họa như sau:
Giả định một người lao động, về hưu năm 2016, có 20 năm đóng BHXH, mức bình quân tiền lương đóng BHXH là 4 triệu đồng/tháng. Không tính đến tác động của các yếu tố: tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng lương, lãi suất đầu tư quỹ BHXH.
Nếu bảo lưu thời gian để được hưởng lương hưu:
Đối với lao động nam: Tỷ lệ hưởng lương hưu (20 năm đóng): 55%.
Lương hưu hàng tháng: 4 triệu đồng x 55% = 2,2 triệu đồng/tháng.
Kỳ vọng sống của nam giới ở độ tuổi 60: 18,1 năm (217 tháng). Như vậy, tổng tiền lương hưu nhận được đến khi chết: 217 x 2,2 = 477,4 triệu đồng.
Đó là chưa kể đến phí mua thẻ bảo hiểm y tế (4,5%): 21,5 triệu đồng; Khi chết, người lao động được chi trả mai táng phí bằng 10 tháng lương cơ sở, tương đương 11,5 triệu đồng; Đồng thời người lao động được chi trả tiền tuất (giả định tuất 1 lần thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu), tương đương 6,6 triệu đồng.
Tính tổng tất cả các chi trả này, thì tổng chi phí cho 1 người nghỉ hưu: 516 triệu đồng.
Đối với lao động nữ: Do tỷ lệ hưởng lương hưu lớn hơn (60%) và thời gian hưởng lương hưu dài hơn (kỳ vọng số của nữ ở độ tuổi 55 là 24,5 năm, tương ứng 294 tháng) nên tổng chi phí là: 756 triệu đồng.
“Ngoài ra, người hưởng lương hưu hàng tháng còn được hưởng chế độ khám chữa bệnh từ quỹ bảo hiểm y tế chi trả mà không phải đóng bảo hiểm y tế, quỹ BHXH tự động trích 4,5% mức lương hưu hàng tháng để đóng thay cho người hưởng lương hưu. Khi người nghỉ hưu chết, thân nhân được trợ cấp mai táng phí và tuất một lần hoặc tuất hàng tháng” - ông Điều Bá Được nói.
Trong khi đó, nếu nhận BHXH một lần thì cả lao động nam và nữ chỉ nhận được 124 triệu đồng (Cách tính như sau: 4 x (1,5 x 18 2 x 2) = 124 triệu đồng).
Ông Được cũng dẫn thêm thông tin từ thực tiễn trước đó, đó là khi thực hiện Quyết định 176/HĐBT ngày 09/10/1989 vào đầu những năm 90, nhiều người lao động nhận chế độ thôi việc một lần (một cục) nay là BHXH một lần nếu đem gửi tiết kiệm tính ra hơn số tiền lương hưu nhưng chỉ ngay sau đó, đồng tiền mất giá và người lao động rất thiệt thòi...
Sau khi nhận BHXH một lần có người lại mong muốn hoàn trả lại quỹ BHXH phần họ đã nhận để tiếp tục thời gian làm việc và đóng BHXH, nhưng pháp luật không cho phép. Từ bài học đối với những người đã trót nhận BHXH một lần (nhận một cục) và gần đây với những thông tin đề cập việc gửi tiền tiết kiệm trị giá hai chỉ vàng sau 34 năm về số 0 hay gửi 12 sổ tiết kiệm trị giá căn nhà sau 20 năm chỉ còn 3 bát phở... sẽ là những bài học cho những ai đang đứng trước sự lựa chọn nhận BHXH một lần hay tích lũy thời gian đóng để nhận lương hưu khi về già.
Ngoài ra, hiện nay do đời sống của một bộ phận người lao động trong các khu công nghiệp còn khó khăn, tiền lương thực tế còn thấp nên họ muốn lấy BHXH một lần để có tiền trang trải cuộc sống hiện tại mà họ chưa nghĩ đến cuộc sống sau này khi về già. Đồng thời, nhiều người lao động từ khu vực nông thôn vào làm việc cho các doanh nghiệp nhưng không có ý định gắn bó lâu dài, họ làm việc một thời gian để tích lũy tiền lương rồi về quê làm ăn... Tuy nhiên, theo ông Được từ thực tế phân tích ở trên đã cho thấy, khi nhận BHXH một lần, đồng nghĩa với việc những người lao động này đã ra khỏi lưới an sinh xã hội có nguy cơ không bảo đảm được cuộc sống khi về già.
