Đồng Tháp được mệnh danh là xứ sở của sen hồng với câu thơ nổi tiếng: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen – Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”. Đồng Tháp có một nơi du khách đến viếng thăm với tấm lòng tôn kính, tri ân khi đến thủ phủ sen hồng Tháp Mười. Đó là Khu di tích cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (1862 – 1929) - nơi thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh yên nghỉ (123/1 Phạm Hữu Lầu, phường 4, TP. Cao Lãnh - Đồng Tháp). Khu di tích đã trở thành địa chỉ văn hóa độc đáo ở vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Tượng đài cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.
Thuở nhỏ, Nguyễn Sinh Sắc là một cậu bé mồ côi hiền lành, thông minh, ham học, được nhà nho Hoàng Xuân Đường thương yêu nhận làm con nuôi và cho học hành tử tế. Về sau, ông tham dự kỳ thi hương và đỗ cử nhân tại Trường thi Nghệ An. Lúc này, ông được cụ Hoàng gả con gái của mình là bà Hoàng Thị Loan làm vợ. Năm 1901, ông đỗ Phó bảng và chỉ làm quan được một thời gian ngắn thì bị Triều đình nhà Nguyễn cách chức. Sau khi bị cách chức, ông vào miền Nam và sinh sống tại làng Hòa An thuộc tỉnh Đồng Tháp để dạy học, bốc thuốc chữa bệnh giúp đỡ người nghèo và sống cuộc đời thanh bạch cho đến lúc qua đời. Để tưởng nhớ công ơn của cụ, chính quyền và nhân dân Đồng Tháp đã xây dựng khu lăng mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc để mọi người trong và ngoài tỉnh đến viếng thăm và thắp nén hương tưởng nhớ cụ. Khu di tích cụ Phó bảng nằm cạnh chùa Hòa Long, ngay trung tâm TP. Cao Lãnh. Đây là một quần thể di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng của Đồng Tháp nói riêng và của cả nước nói chung.
Khu di tích cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc được kết cấu thành 4 khu vực: khu vực lăng mộ, đền thờ và nhà trưng bày cuộc đời sự nghiệp của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc; khu vực nhà sàn Bác Hồ và vườn ao cá; không gian văn hóa mô hình làng Hòa An xưa và khu vực tổ chức hội trò chơi dân gian, giải trí. Với tổng diện tích hơn 9ha, tổng thể khu di tích là một phức hợp kiến trúc hài hòa, mang đậm dấu ấn sinh thái văn hóa Đồng Tháp, nơi để nhân dân Đồng Tháp nói riêng và nhân dân cả nước về đây tề tựu nhân ngày lễ, hội giỗ cụ Phó bảng, dịp Tết cổ truyền, ngày kỉ niệm, lễ lớn trong năm...
Nét chủ đạo của khu lăng mộ là một màu trắng nổi bật, mang lại cảm giác thư thái nhẹ nhõm cho người đến viếng. Khuôn viên lăng mộ có nhiều loại cây trái, hoa cảnh quý hiếm được bà con khắp cả nước mang về tặng để tỏ lòng biết ơn. Khu di tích không những được xây dựng rất kỳ công mà còn mang rất nhiều ý nghĩa sâu sắc. Vòm mộ quay mặt về hướng Đông là một cánh hoa sen cách điệu có dáng hình bàn tay xòe úp xuống, phía trên là 9 con rồng cách tân đậm nét dân gian, vươn ra thành 9 đầu hồi, tượng trưng cho nhân dân vùng đồng bằng sông Cửu Long luôn che chở và ôm ấp ngôi mộ người chí sĩ yêu nước. Ngôi mộ cụ Phó bảng được ốp đá hoa cương, nấm mộ màu xám tro yên vị trên nền mộ bằng đá mài trắng hình lục giác không đều, mở rộng dần ra hai bên và phía trước. Trước khu mộ là hồ sen hình ngôi sao 5 cánh, giữa hồ là đài sen trắng cách điệu sừng sững cao 6,5m tượng trưng cho cuộc đời thanh bạch của cụ Phó bảng. Khu lăng mộ cụ Phó bảng được tiến hành xây dựng ngay sau khi đất nước thống nhất. Công trình hoàn thành năm 1977 và được xếp hạng Di tích cấp Quốc gia vào năm 1992.
Khu mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là một quần thể kiến trúc văn hoá độc đáo của Đồng Tháp. Biểu tượng đài sen trắng sừng sững giữa hồ sen, toát lên ý nghĩa về cuộc đời thanh bạch của cụ Phó bảng cũng như tấm lòng người dân Tháp Mười đối với thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với không gian thoáng, nhiều công trình tỏ lòng tôn kính với cụ Phó bảng được bố trí độc lập nhưng có sự liên kết, ngập tràn trong sen hồng và những bóng cây cổ thụ theo từng lối đi. Từ đền thờ đến nhà trưng bày về cuộc đời cụ Phó bảng là không gian văn hóa chứng minh cho thấy người dân Đồng Tháp thể hiện được tinh thần đoàn kết dân tộc, trong số người chăm sóc cụ không phân biệt tôn giáo, thành phần xã hội, trong đó có những người giàu có, từ “ông cả” đến người nông dân nghèo khó vùng Hòa An. Khu vực nhà sàn Bác Hồ và vườn ao cá, với tỷ lệ xây dựng 1/1, đây là nơi khách tham quan như được tận mắt nhìn thấy không gian làm việc của Bác Hồ lúc sinh thời tại Thủ đô Hà Nội.
Khu di tích còn là nơi để nhân dân Nam bộ thể hiện tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”. Lễ giỗ cụ 28/10 âm lịch hàng năm có hơn 100 ngàn lượt khách tham quan và viếng thăm. Họ đến từ khắp các tỉnh, thành, mang đến những sản vật từ dân dã đến quý lạ, dâng viếng, cúng trước anh linh cụ trong không khí đông vui và trang nghiêm như một ngày hội lớn, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Rõ nét nhất là không gian văn hóa làng Hòa An. Đây là không gian văn hóa tái dựng làng Hòa An xưa với diện tích trên 22.000m2, tái hiện lại không gian tự nhiên con rạch Cái Tôm, vườn cây ăn trái, những hàng dừa, cây cầu khỉ, đường làng quanh co… Một không gian văn hóa làng Hòa An thân quen đầu thế kỉ 20 với những ngôi nhà ở truyền thống của các hộ dân trong làng; những hình ảnh sinh hoạt văn hóa, giải trí, sản xuất mô tả một phần mưu sinh của làng Hòa An. Bên trong ngôi làng Hòa An, nổi bật và ấn tượng là những ngôi nhà có kiến trúc gỗ cổ truyền thống, được xây dựng tỷ lệ 1/1 như: nhà chữ đinh, nhà bát dần, nhà nọc ngựa, nhà sàn. Trong các ngôi nhà này được bày trí với các không gian chính, phụ, thể hiện nếp ăn, nếp ở, thờ cúng ông bà tổ tiên mang đậm bản sắc văn hóa và tính cách con người Hòa An xưa. Cùng với không gian nhà ở, một số hình ảnh sinh động về sinh hoạt của những làng nghề tiêu biểu của người dân Hòa An xưa là nghề trồng và xắt thuốc lá với sản phẩm nổi danh “thuốc rê Cao Lãnh”; làng nghề chằm lá lợp nhà, nghề mộc, nghề rèn và xay lúa, giã gạo từng là niềm tự hào về bàn tay tài hoa đầy sáng tạo của người dân Hòa An.
Nhà sàn Chủ tịch Hồ Chí Minh bình yên nằm trong Khu di tích Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.
Trong các ngày lễ lớn, khu di tích tổ chức các hoạt động phục vụ du khách rất long trọng, phong phú. Chị Đặng Thị Mai Yên - Phó Giám đốc KDT cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc cho biết: Dịp lễ, KDT sẽ trưng bày ảnh với chủ đề Chủ tịch Hồ Chí Minh với thế hệ trẻ, đồng thời mở cửa phục vụ từ 7 - 21 giờ. Trong các lễ lớn ngày 30/4, 19/5, 2/9 và giỗ cụ Phó bảng KDT còn tổ chức các trò chơi dân gian, hoạt động ẩm thực, biểu diễn đờn ca tài tử, chiếu phim tư liệu về cụ Phó bảng... Có thể nói, đây là địa chỉ đỏ cho các đoàn về nguồn ở các tỉnh phía Nam.