Vẻ đẹp nguyên sơ của những mái nhà rêu xanh giữa lưng chừng núi Tây Côn Lĩnh.
Ẩn mình dưới dãy núi Tây Côn Lĩnh (thôn Xà Phìn, xã Phương Tiến, Vị Xuyên, Hà Giang) nằm ở độ cao gần 1.000 mét so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ quanh năm, sương mù và độ ẩm cao khiến những ngôi nhà sàn lợp mái cọ được phủ xanh rì, đẹp như một bức tranh giữa núi rừng.
Xà Phìn là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Dao. Hiện nay thôn Xà Phìn có hơn 50 hộ, trong đó có khoảng 40 hộ có nhà mái đã phủ rêu xanh.
Vào mùa nước đổ hoặc lúa chín, du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ruộng bậc thang và những ngôi nhà mái rêu. Tất cả tạo nên vẻ cổ kính, thanh bình, một nét đẹp riêng có nơi này.
Ở Xà Phìn, ngôi nhà sàn nào cũng có tai được đặt ở 2 bên của mái nhà để lấy ánh sáng mặt trời. Khi lợp nhà, người ta sẽ lợp cái tai phía mặt trời lặn trước, sau đó mới lợp bên còn lại.
Theo quan niệm của người Dao ở Xà Phìn, bên mặt trời mọc nếu lợp trước thì sẽ che hết ánh sáng vào nhà, như thế cái đầu của đời con, đời cháu sẽ không thông minh, cái bụng không sáng dạ, cái tai sẽ bị ù.
Được biết, những ngôi nhà ở đây đã tồn tại cả mấy thế hệ, cột nhà đã mốc, sờn màu của tháng năm, trên mái nhà rêu mọc rất nhiều, những lớp rêu dày đến tận 10cm, một số đoạn có cả cây dương xỉ mọc.
Theo người dân sống lâu năm ở thôn Xà Phìn, do độ ẩm cao, mùa đông nơi đây rất lạnh nên khoảng 5 năm, mái nhà sẽ có rêu. Thông thường, rêu mọc nhiều từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, cứ sau 15 ngày, rêu lụi rồi mọc lại lớp mới xanh tốt.
Thời tiết quanh năm mát mẻ, có độ ẩm cao là điều kiện thuận lợi để nơi đây có rất nhiều mái nhà phủ rêu xanh rì, vừa hoang dại vừa hùng vĩ.
Vẻ đẹp đậm nét nguyên sơ, mộc mạc của mái nhà lá cọ láng ánh rêu xanh cùng nét văn hóa bản địa của cộng đồng người Dao đã khiến Xà Phìn là điểm đến hấp dẫn của những người ưa khám phá trên hành trình chinh phục mảnh đất nơi địa đầu Tổ quốc.
