Từ xa xưa, con người đã ứng dụng các phương pháp vật lý trị liệu để chữa bệnh và nâng cao sức khỏe. Hiện nay, vật lý trị liệu được áp dụng khá phổ biến và được công nhận như một phương pháp điều trị hiệu quả giúp chức năng cơ thể hồi phục bình thường.
Các yếu tố vật lý được ứng dụng trong điều trị
Điều trị bằng điện
Người ta sử dụng các loại dòng điện khác nhau để điều trị. Khi đi vào cơ thể dòng điện gây chuyển dịch các ion, gây ra các hiệu ứng lên hệ tuần hoàn hoặc dòng điện kích thích vào hệ thần kinh cơ. Cũng có thể sử dụng dòng điện để đưa một số ion thuốc vào cơ thể hoặc tắm nước có dòng điện.
Các dòng điện thường dùng là:
Điều trị bằng dòng điện một chiều đều (dòng galvanic).
Điều trị bằng các dòng điện xung tần số thấp, tần số trung, điện thế thấp.
Điều trị bằng các dòng điện cao tần.
Điều trị bằng tĩnh điện, ion.
Điều trị bằng từ trường
Từ trường của các nam châm vĩnh cửu hoặc được tạo ra bởi dòng điện (nam châm điện), khi tác động lên cơ thể sẽ gây ra các hiệu ứng sinh học có tác dụng điều trị và đã được người ta ứng dụng vào điều trị và phòng bệnh được gọi là phương pháp điều trị bằng từ trường.
Điều trị bằng ánh sáng
Khi tác động lên cơ thể sống ánh sáng sẽ gây ra các hiệu ứng nhiệt, hiệu ứng sinh học khác nhau và được người ta ứng dụng vào trong điều trị và phòng bệnh.
Điều trị bằng ánh sáng bao gồm: Điều trị bằng tia hồng ngoại; Điều trị bằng tia tử ngoại; Điều trị bằng tia laser.
Điều trị bằng siêu âm
Siêu âm là các sóng âm có tần số lớn hơn 20.000 Hertz (Hz). Năng lượng của siêu âm khi được tổ chức cơ thể sống hấp thu sẽ gây ra các hiệu ứng cơ học, sinh học và được ứng dụng vào trong chẩn đoán và điều trị bệnh, cả trong điều trị nội khoa (tại các khoa Vật lý trị liệu) và ngoại khoa (dao mổ siêu âm, tán sỏi bằng siêu âm...).
Điều trị bằng nhiệt: Liệu pháp nhiệt (thermal therapy); Liệu pháp áp lạnh (cryo therapy); Điều trị bằng nhiệt nóng và lạnh xen kẽ.
Nhiệt trị liệu.
Điều trị bằng nước: Ngâm trong nước; Tắm trong nước; Điều trị bằng vòi tia nước, bồn xoáy; Điều trị bằng nước khoáng; Điều trị bằng khí dung.
Điều trị bằng oxy cao áp: Kỹ thuật này được ứng dụng trong điều trị một số bệnh gây thiếu oxy tổ chức như bệnh thợ lặn, tâm phế mạn tính, nghẽn tắc động mạch hoặc tĩnh mạch, các trường hợp loét điểm tỳ, mất ngủ kéo dài....
Điều trị bằng tác nhân cơ học: Xoa bóp điều trị; Kéo giãn cột sống (traction); Nắn chỉnh bằng tay (kéo nắn trị liệu/manupulation)
Điều trị bằng vận động: Tập vận động (thụ động, chủ động, tập có trợ giúp, tập có lực cản...); Tập vận động theo bài tập; Tập vận động có dụng cụ; Tập vận động trong nước.
Điều trị bằng hoạt động: Tập các động tác tự phục vụ bản thân; Tập di chuyển; Tập các hoạt động nghề nghiệp (prevocation and vocation training); Các trò chơi thể thao.
Ngoài ra còn các điều trị bằng sóng radio, sóng kích sốc...
Điều trị bằng Laser.
Các tác dụng chính trong điều trị bằng vật lý
Tác dụng nhiệt
Nhiều tác nhân vật lý có cơ chế tác dụng là làm tăng nhiệt độ của tổ chức mà nó tác động (dòng thâu nhiệt, sóng ngắn, tia hồng ngoại, siêu âm...). Khi nhiệt độ của tổ chức tăng, sẽ làm tăng cường chức năng sinh học có tính bảo vệ của cơ thể.
Tác dụng hóa học
Các tác nhân vật lý có thể tác dụng trực tiếp hay gián tiếp làm giải phóng ra các chất có tác dụng hóa học.
Tác dụng trực tiếp của tia tử ngoại A biến tiền vitamin D ở da thành vitamin D, có tác dụng phòng và điều trị còi xương ở trẻ em, tăng quá trình can xương ở người bị gãy xương... Tia tử ngoại làm giải phóng ra nhiều histamin, serotonin gây giãn mạch và đỏ da, ngoài ra tia tử ngoại còn làm giải phóng nhiều melanin gây hiện tượng đen da sau một thời gian da hấp thu tia tử ngoại.
Các tác nhân vật lý (dòng điện một chiều đều, dòng điện xung tần số thấp điện thế thấp, siêu âm...) tác động qua cơ chế thần kinh - thể dịch làm giải phóng một số chất hóa học như acetylcholin, dopamin, serotonin, endorphin... Các chất trung gian hóa học này có tác dụng điều hòa vận mạch và giảm đau.
Tác dụng điện từ
Tổ chức cơ thể là một môi trường dẫn điện. Dưới tác dụng của dòng điện, trong tổ chức sẽ xảy ra các hiện tượng: Dịch chuyển ion, thay đổi điện thế màng, kích thích các thụ cảm thể thần kinh... Do đó, dưới tác dụng của dòng điện và điện từ trường sẽ làm tăng cường các quá trình sinh học trong tổ chức như tăng tính thấm qua các màng sinh học, tăng hoạt tính của các tế bào và dịch thể, tăng quá trình chuyển hóa, tăng cường quá trình hưng phấn hoặc ức chế dẫn truyền thần kinh...
Điện trị liệu.
Tác dụng cơ học
Các yếu tố cơ học như xoa bóp, áp lực nước trong thủy liệu hoặc siêu âm... gây ra tác động cơ học ở mức tế bào hay tổ chức, đã kích thích quá trình chuyển hóa chất, kích thích các thụ cảm thể thần kinh, gây ra các tác dụng sinh học khác nhau làm giảm đau, dãn cơ, tăng cường tuần hoàn và dinh dưỡng tại chỗ...
Tác dụng tái rèn luyện
Dựa trên nền tảng cấu trúc giải phẫu, chức năng sinh học và cơ chế bệnh sinh, các phát triển vận động và hoạt động trị liệu giúp khôi phục lại các hoạt động bình thường vốn có nhưng bị suy giảm hoặc bị rối loạn do bệnh lý gây nên. Xoa bóp, vận động trị liệu, hoạt động trị liệu còn có tác dụng phòng ngừa các biến chứng do giảm vận động và bất động gây nên, đồng thời nó còn giúp người bệnh, người tàn tật tái hòa nhập xã hội, tái hoạt động nghề nghiệp hoặc có nghề nghiệp mới thích hợp.
Lưu ý khi điều trị
Hầu hết các phương pháp điều trị vật lý không có vai trò loại trừ nguyên nhân bệnh mà chủ yếu là tăng cường sức đề kháng của cơ thể và giúp cơ thể lập lại cân bằng hoạt động chức năng. Các phương pháp điều trị bằng vật lý vì thế thường không mang tính đặc hiệu cho một loại bệnh nào, một kỹ thuật có thể chỉ định rộng rãi cho điều trị nhiều bệnh và một bệnh có thể sử dụng nhiều phương pháp vật lý khác nhau để điều trị.
Tuy nhiên, phải. tùy vào từng thể bệnh và cơ địa của mỗi bệnh nhân mà các bác sĩ chuyên khoa sẽ áp dụng các kỹ thuật vật lý trị liệu phù hợp. Việc điều trị có kết quả tốt hay không còn phụ thuộc rất nhiều vào ý chí của người bệnh. Bên cạnh đó, chế độ ăn uống và sinh hoạt cũng là vấn đề mà người bệnh nên lưu ý trong quá trình hỗ trợ điều trị bệnh.
Lưu ý, các kỹ thuật này phải được các bác sĩ, các kỹ thuật viên có trình độ chuyên môn, được đào tạo bài bản, có tay nghề cao thực hiện.
