Từ 5 - 10.8, tại Myanmar diễn ra hội nghị ngoại trưởng Asean. Trong khi đó, Philippines đã chuẩn bị một kế hoạch ba phần để làm giảm căng thẳng tại Biển Đông. Manila cho biết đã thuyết phục và có được sự ủng hộ một số nước trong khu vực, trong đó có Indonesia và Brunei về kế hoạch này.
Kế hoạch của Philippines kêu gọi ngừng mọi hoạt động có nguy cơ gây căng thẳng và thực hiện Tuyên bố chung về Biển Đông, nơi có tầm quan trọng đặc biệt về giao thông hàng hải và có nguồn hải sản, trữ lượng dầu khí rất lớn.Theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Philippines, trong các chuyến công du vừa qua tại Brunei, Việt Nam và Indonesia, Ngoại trưởng Albert del Rosario đã « nêu ra kế hoạch hành động bao gồm ba phần và tất cả những nước này đã bày tỏ sự ủng hộ đối với sáng kiến nói trên ». Mặt khác, Ngoại trưởng Rosario và các thành viên phái đoàn Philippines sẽ đề cập đến dự thảo kế hoạch hành động của Manila trong các cuộc thảo luận của ASEAN trong thời gian tới. Kế hoạch của Philippines kêu gọi các bên liên quan thực thi Tuyên bố chung về ứng xử của các bên tại Biển Đông, được ký kết giữa Trung Quốc và ASEAN năm 2002, đồng thời tìm kiếm một cơ chế giải quyết các tranh chấp theo luật pháp quốc tế.
CSIS đưa việc tàu Trung Quốc tấn công tàu Việt Nam vào báo cáo
Trong một diễn biến khác, Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược – CSIS – đã tổ chức một cuộc hội thảo về Biển Đông và sau đó cho công bố một tài liệu 22 trang với tựa đề : « Xu hướng gần đây tại Biển Đông và chính sách của Mỹ ».CSIS là một tổ chức tư vấn có ảnh hưởng và đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chính quyền Obama thực hiện chính sách xoay trục sang Châu Á.
Sau khi nhắc lại các sự kiện trong năm qua, như các vụ tàu Trung Quốc tấn công tàu Việt Nam, Philippines, vụ Manila kiện Bắc Kinh lên tòa án trọng tài quốc tế, việc Mỹ ký Thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng với Philippines, các chuyên gia của CSIS cho rằng, Washington cần phải cứng rắn hơn và tập trung vào hai việc : Thiết lập cơ sở pháp lý để bác bỏ các đòi hỏi chủ quyền của Bắc Kinh và gia tăng sự hiện diện quân sự trong vùng.Với vụ Philippines kiện Trung Quốc lên tòa án trọng tài Liên Hiệp Quốc, Washington bắt đầu hướng tới việc bác bỏ các đòi hỏi chủ quyền lãnh thổ của Trung Quốc. Do vậy, CSIS kêu gọi Bộ Ngoại giao Mỹ thiết lập một bản đồ các bất đồng trong vùng, bao gồm các vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa chồng lấn giữa các nước duyên hải, các quyền hàng hải của những hòn đảo đang có tranh chấp.Mặt khác, CSIS kêu gọi ngưng tất cả các hoạt động xây dựng, san lấp, tại những khu vực đang có tranh chấp. Hoa Kỳ và Philippines lo ngại là Trung Quốc tiến hành các hoạt động này trong quần đảo Trường Sa nhắm biến các bãi đá thành đảo, thực hiện chính sách mở rộng lãnh thổ.Trước thái độ hung hăng đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc, CSIS chủ trương là Hoa Kỳ đẩy mạnh sự hiện diện về quân sự trong vùng qua việc gia tăng hợp tác quốc phòng với Việt Nam và Philippines.
Theo CSIS, Hoa Kỳ cần tuyên bố rõ ràng là sẽ tự xem xét nghĩa vụ của mình để thực hiện Hiệp ước phòng thủ chung, được ký với Philippines, nếu Trung Quốc có các hành động nhắm trực tiếp vào binh sĩ Philipines hoặc gây tổn hại cho lực lượng này, ở Thái Bình Dương và các quần đảo trong vùng. Tài liệu kêu gọi Mỹ dựa vào Thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng với Philippines để phát triển căn cứ quân sự tại vịnh Oyster, trên đảo Palawan, và qua đó, triển khai ngay lập tức binh sĩ Mỹ ở Biển Đông.Cuối cùng, CSIS ủng hộ việc thiết lập thêm các cơ sở do thám trong khu vực nhằm giám sát tình hình trong toàn bộ vùng biển này.Đối với CSIS, để răn đe có hiệu quả các hành động hung hăng của Trung Quốc, thì cần làm cho Bắc Kinh hiểu được là họ sẽ « phải trả giá ».
Trung Quốc và một số chuyên gia thân Bắc Kinh phê phán tài liệu này và cho rằng các khuyến cáo của CSIS có nguy cơ dẫn đến chiến tranh. Trong khi đó, nhiều nhà phân tích khác nhấn mạnh là sự mềm yếu, lưỡng lự của Hoa Kỳ càng khuyến khích Trung Quốc hung hăng và gây nghi ngờ về cam kết của Washington trong việc bảo đảm an ninh cho các đồng minh và đối tác, cũng như cho tự do an toàn hàng hải trong vùng.Tài liệu của CSIS về chính sách của Mỹ ở Biển Đông được coi là bán chính thức. Theo một số nguồn tin, có thể Ngoại trưởng Mỹ John Kerry sẽ nêu nội dung bản báo cáo này nhân Diễn đàn an ninh khu vực (ARF), được tổ chức vào ngày 10 tháng tại Myanmar.
Quỳnh Diệp (theo AP, Reuters)
