Ngày 21/1, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, từ quý III năm 2016, Việt Nam sẽ đưa vắc xin bất hoạt tiêm (IPV: Inactivated Polio Vắc xin) vào tiêm chủng mở rộng song song với việc sử dụng vắc xin bại liệt uống 2 týp (týp 1, týp 3 - bOPV) để thay thế vắc xin bại liệt uống 3 týp (tOPV) nhằm duy trì thành quả thanh toán bệnh bại liệt.
Như vậy trong giai đoạn 2016-2020, dự kiến bắt đầu từ tháng 5/2016 sẽ cho trẻ uống 3 liều vắc xin bOPV khi trẻ được 2, 3 và 4 tháng tuổi cùng với tiêm vắc xin Quinvaxem và tiêm 1 liều vắc xin IPV khi trẻ được 5 tháng tuổi (bắt đầu từ tháng 9/2016). Trường hợp trẻ đã uống 1, hoặc 2 hoặc 3 liều vắc xin bOPV từ tháng 5 đến tháng 9/2016 sẽ được tiêm bù 1 mũi vắc xin IPV để đảm bảo có miễn dịch đối với vi rút bại liệt týp 2.
Bệnh bại liệt là một bệnh nhiễm vi rút cấp tính lây truyền theo đường tiêu hóa do vi rút bại liệt (Poliovirus) gây ra. Bệnh thuộc bệnh truyền nhiễm nhóm A trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Bệnh lây truyền từ người sang người do nhiễm phải vi rút bại liệt chủ yếu có trong nguồn nước, thực phẩm ô nhiễm từ phân của người bệnh hoặc người lành mang vi rút bại liệt. Đây là một trong những bệnh truyền nhiễm đã có vắc xin phòng bệnh.
Vắc xin bại liệt tiêm sẽ được sử dụng song song với vắc xin bại liệt uống 2 týp trong chương trình Tiêm chủng mở rộng từ quý III/2016. (Ảnh minh hoạ: Internet)
Bệnh bại liệt đã có từ rất lâu trong lịch sử loài người và xảy ra ở hầu hết các châu lục. Từ 1955-1960 khi có vắc xin bất hoạt và vắc xin sống giảm độc lực thì tỷ lệ mắc và chết đã giảm đáng kể. Tuy nhiên, ở các nước đang và kém phát triển bại liệt vẫn còn là thách thức lớn tới sức khoẻ loài người đặc biệt là gây tử vong ở trẻ em hoặc để lại di chứng liệt ở chi, không hồi phục làm bệnh nhân khó vận động hoặc mất vận động dẫn tới tàn tật suốt đời tạo nên gánh nặng rất lớn cho gia đình và xã hội. Hiện nay vi rút bại liệt hoang dại vẫn tiếp tục lưu hành ở một số nước khu vực Trung Đông, Nam Á và Châu Phi như Afghanistan, Pakistan, Ấn Độ, Nigeria, Cameroon... và kể cả một số nước đã thanh toán bại liệt cũng đã ghi nhận có trường hợp mắc ca bệnh đơn lẻ do vi rút bại liệt hoang dại xâm nhập. Chính vì vậy nguy cơ bệnh bại liệt quay trở lại và bùng phát thành dịch nếu như không triển khai tốt công tác tiêm chủng là rất lớn.
Tại Việt Nam, những năm trước khi có vắc xin đã xảy ra các vụ dịch bại liệt qui mô lớn vào năm 1957-1959, tỷ lệ mắc bệnh bại liệt năm 1959 là 126,4/100.000 dân. Từ năm 1962 khi Việt Nam tự chế tạo thành công vắc xin bại liệt sống giảm độc lực Sabin (OPV: Oral Polio Vắc xin) bằng công nghệ nuôi cấy trên tế bào thận khỉ tiên phát do các chuyên gia của Liên Xô giúp đỡ, hỗ trợ thì tỷ lệ mắc, tử vong đã giảm đáng kể và không có các vụ dịch xảy ra. Năm 1997, dây chuyền công nghệ sản xuất vắc xin OPV trên được tổ chức JICA của Nhật Bản hỗ trợ máy móc, thiết bị tiên tiến và cập nhật các kỹ thuật mới để mở rộng, nâng cấp công suất lên tới 40 triệu liều/năm. Nhờ việc triển khai vắc xin bại liệt trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng trong đó trên 95% trẻ em được uống vắc xin bại liệt, Việt Nam đã được Tổ chức Y tế thế giới công nhận thanh toán bệnh bại liệt trên toàn quốc vào năm 2000.
Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, việc thanh toán bệnh bại liệt đã giúp chính phủ của các quốc gia tiết kiệm được 1,5 tỷ USD mỗi năm cho chi phí điều trị và phục hồi chức năng các di chứng do bệnh bại liệt gây ra.
Gần 15 năm qua, Việt Nam vẫn tiếp tục bảo vệ được thành quả thanh toán bại liệt thông qua giám sát tốt các trường hợp mắc liệt mềm cấp (LMC) và duy trì được tỷ lệ uống vắc xin OPV đủ 3 liều trong tiêm chủng thường xuyên trên 95% ở quy mô toàn quốc. Đồng thời để đảm bảo duy trì được tỷ lệ miễn dịch cao trong cộng đồng, hàng năm Việt Nam đã chủ động rà soát vùng nguy cơ và tổ chức uống bổ sung vắc xin OPV cho trẻ dưới 5 tuổi vùng nguy cơ cao.
Mặc dù việc sử dụng vắc xin vắc xin bại liệt 3 týp (týp 1, týp 2, týp 3 - tOPV) tại Việt Nam đã đem lại thành tựu hết sức to lớn trong suốt hơn 30 năm và kết quả cho thấy vắc xin tOPV là rất an toàn. Tuy nhiên, trên thế giới có một tỷ lệ rất nhỏ các trường hợp uống vắc xin bị bại liệt do vi rút vắc xin tái độc lực, chủ yếu là thành phần vi rút bại liệt týp 2 trong vắc xin tOPV gây ra (với tỷ lệ là dưới 1 trường hợp trong số 10 triệu liều vắc xin được sử dụng). Mặc dù nguy cơ này là rất thấp nhưng để đảm bảo không còn bất cứ trường hợp bại liệt nào, tiến tới thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu, Tổ chức Y tế thế giới yêu cầu tất cả các nước đưa thành phần vi rút bại liệt týp 2 ra khỏi vắc xin tOPV.