Nhiều nước đã từ chối mua thiết bị viễn thông của Trung Quốc với lý do đe dọa an ninh quốc gia. Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục gây sức ép yêu cầu Mỹ và Canada phải thả bà Mạnh Vãn Chu, nhưng đều bị từ chối. Đã có nhiều dấu hiệu cho thấy vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu đang trở thành một cuộc khủng hoảng toàn diện.
Nếu ở thời điểm cách đây 2 tuần, có lẽ ít ai ngờ rằng vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu lại có những tác động mạnh đến nhiều lĩnh vực như vậy. Trước hết là về kinh tế. Nhiều quốc gia, như Nhật, Anh, Đức… đã đồng loạt tẩy chay thiết bị của tập đoàn Huaweivới lý do lo ngại về bảo mật an ninh và nguy cơ bị tấn công mạng. Về lý thuyết, bà Mạnh Vãn Chu bị bắt giữ với tội danh vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ cấm buôn bán với Iran, nhưng sau đó, nhiều cáo buộc và bằng chứng mới được đưa ra, chỉ rõ những lỗ hổng bảo mật và tấn công tình báo của thiết bị viễn thông Trung Quốc. Các công ty công nghệ Trung Quốc được cho có liên hệ với chính phủ Trung Quốc, có thể giúp thực thi các hoạt động gián điệp trên quy mô toàn cầu. Rõ ràng, vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu đã và đang giáng một đòn mạnh vào một trong những trụ cột của nền kinh tế Trung Quốc là điện tử viễn thông, khiến cho quan hệ Trung Quốc và các nước “căng như dây đàn”.
Dù bà Mạnh Vãn Chu đã được tại ngoại song vụ Huawei đang trở thành một cuộc khủng hoảng toàn diện ở quy mô quốc tế.
Xin nhắc lại rằng những tập đoàn tư nhân như Huawei hiện đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế và quốc phòng Trung Quốc. Huawei hiện là tập đoàn viễn thông lớn nhất thế giới, chiếm thị phần điện thoại di động lớn thứ 2 toàn cầu hơn cả tập đoàn Microsoft với doanh thu hơn 92 tỷ USD năm 2017. Chính vì thế, những tập đoàn kiểu như Huawei đóng vai trò xương sống trong chiến lược hội nhập quân - dân sự của Trung Quốc vươn ra toàn cầu.
Ở góc độ chiến lược, Huawei có vai trò quan trọng trong sáng kiến hiện đại hóa công nghiệp "Made in China 2025". Đây là đại kế hoạch khiến Mỹ lo ngại bởi nếu Trung Quốc thành công, Bắc Kinh sẽ lấn lướt vai trò và ưu thế cường quốc công nghệ số 1 của Mỹ. Chính vì thế, vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu không đơn thuần chỉ tác động ở phương diện kinh tế. Mà nó còn mang bóng dáng của những tranh chấp địa-chính trị Mỹ-Trung. Mặc dù Bộ Tư pháp Mỹ phủ nhận sự liên quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump, nhưng đặt trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đang diễn ra gay gắt, người ta đã và đang dặt ra rất nhiều câu hỏi. Vụ bắt giữ này liệu sẽ đem lại ưu thế cho ai trong cuộc chiến thương mại đang diễn ra? Trung Quốc sẽ trả đũa Mỹ như thế nào sau sự kiện này và hệ lụy của nó đối với cục diện địa chính trị toàn cầu sẽ diễn ra như thế nào?
Ở một góc nhìn khác, vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu cũng đang trở thành một cuộc khủng hoảng ngoại giao 3 bên, mà trong đó Canada là người “mắc kẹt” giữa 2 ông lớn Mỹ và Trung Quốc. Mặc dù Canada bắt giữ Phó Chủ tịch tập đoàn Huawei bà Mạnh Vãn Chu theo đề xuất của phía Mỹ, nhưng Canada lại là bên hứng chịu sự trả đũa của Bắc Kinh. Việc Trung Quốc bắt giữ 2 công dân Canada tuần qua, dù là với nguyên nhân nào, nhưng vào thời điểm nhạy cảm này, nó đều được cho là động thái -vừa là trả đũa, vừa làcảnh cáo nhắm vào Canada. Tình hình phức tạp đến nỗi, cựu Đại sứ Canada tại Trung Quốc David Mulroney phải đưa ra nhận định rằng nhiều khả năng các chuyến thăm cấp cao và các cuộc trao đổi giữa Trung Quốc và Canada sẽ bị đóng băng, và thương mại tự do hai chiều cũng có thể bị đóng băng theo vụ việc.
Câu hỏi đặt ra hiện nay là vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu sẽ được các bên giải quyết thế nào và sẽ đẩy tình hình đi tới đâu? Giới phân tích cho rằng bản thân cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung hiện nay đã khá phức tạp, do đó, vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu khó có thể khiến Mỹ và Trung quốc đạt được một thỏa thuận thương mại chung như kỳ vọng của Tổng thống Donald Trump và ông Tập Cận Bình đặt ra bên lề thượng đỉnh G20 tuần trước. Hiện, chưa có câu trả lời cho đáp án này song những gì diễn ra cho thấy Mỹ dường như đang có lợi thế hơn Trung Quốc trên bàn đàm phán. Sức ép từ tâm lý cảnh giác toàn cầu, những nguy cơ đe dọa “Giấc mơTrung Hoa vĩ đại” ở thời điểm hiện nay buộc Trung Quốc phải cân nhắc một cách thận trọng từng đường đi nước bước.
Những gì diễn ra cho thấy trái bóng đang nằm bên sân của Mỹ. Dư luận đang chờ xem Mỹ-Trung sẽ xử lý vụ việc theo hướng nào? Nếu thỏa hiệp được, quan hệ Mỹ-Trung sẽ dần gỡ được nút thắt. Nhưng ngược lại, nó sẽ là những bước đi nguy hiểm cho cả Mỹ-Trung Quốc và tất cả những bên liên quan, bởi vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu không chỉ là một vụ trừng phạt kinh tế bình thường mà nó còn là những đòn răn đe mà các cường quốc sử dụng với tham vọng giành được ưu thế trong cuộc chơi địa chính trị.