Nhà khoa học đầu ngành phải được hưởng mức lương đặc biệt
Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất chính sách bố trí nhà công vụ và phương tiện đi lại cho các nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư trong thời gian thực hiện nhiệm vụ. Đây là một trong những nội dung quan trọng trong dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo do Bộ soạn thảo.
Theo Điều 34 của dự thảo, các nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư, cũng như các nhà khoa học, kỹ sư được giao chủ trì nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, sẽ được hưởng mức lương và phụ cấp ưu đãi đặc biệt. Ngoài ra, họ còn được hỗ trợ nhân lực, kinh phí và các nguồn lực vật chất, tài chính để đảm bảo thực hiện nhiệm vụ khoa học; tự quyết định việc mua sáng chế, thiết kế, tài liệu kỹ thuật, bí quyết công nghệ trong phạm vi kinh phí được cấp, cũng như thuê chuyên gia trong và ngoài nước.
Sẽ có nhiều chính sách ưu đãi để phát triển đột phá khoa học và công nghệ
Các nhà khoa học thuộc diện này cũng được hỗ trợ kinh phí tham gia hội nghị, hội thảo khoa học trong nước và quốc tế, đồng thời được chủ động tổ chức thực hiện các nhiệm vụ khoa học được giao.
Dự thảo cũng đề xuất ưu tiên kinh phí hỗ trợ để các nhà khoa học, kỹ sư trẻ tài năng nâng cao trình độ, giao họ chủ trì nhiệm vụ khoa học, công nghệ và hỗ trợ một phần học phí, sinh hoạt phí khi nghiên cứu, trao đổi học thuật ở trong nước, quốc tế.
Bên cạnh các chính sách ưu đãi, dự thảo cũng bổ sung nhiều quy định về tuyển chọn nhân lực khoa học vào làm việc cho Nhà nước. Cụ thể, cá nhân có thành tích nghiên cứu xuất sắc hoặc đạt giải thưởng về khoa học, công nghệ sẽ được bổ nhiệm vào các chức danh nghiên cứu khoa học mà không phụ thuộc vào thời gian công tác.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu làm việc trong khu vực tư nhân hoặc người Việt Nam ở nước ngoài, người nước ngoài có thành tích xuất sắc cũng được tính thời gian công tác để sắp xếp vào các vị trí công việc, chức danh khoa học tương đương mà không cần qua thi tuyển. Chuyên gia nước ngoài trong các lĩnh vực ưu tiên phát triển của Việt Nam sẽ được xem xét ưu đãi về xuất nhập cảnh, cư trú và cấp giấy phép lao động.
Theo cơ quan soạn thảo, cơ chế ưu đãi vượt trội dành cho nhân lực khoa học - công nghệ là một trong những chính sách trọng tâm của dự thảo. Nhà nước hướng tới mở rộng nhân lực trong lĩnh vực này, bao gồm cả nghiên cứu sinh, nghiên cứu viên sau tiến sĩ, cũng như các cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ trong doanh nghiệp và các tổ chức khoa học độc lập.
Với các chính sách mới về thu nhập và nhà ở, Bộ Khoa học và Công nghệ kỳ vọng sẽ thu hút được người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài có trình độ cao về Việt Nam làm việc và sinh sống. Cơ chế thu nhập cạnh tranh và môi trường làm việc chuyên nghiệp sẽ giúp thu hút, trọng dụng và giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, chuyên gia, kỹ sư, tổng công trình sư trong và ngoài nước.
Đột phá khoa học cần mạnh dạn thí điểm các cách làm mới
Theo GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ-Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị vừa ban hành thể hiện quyết tâm, quyết liệt của Trung ương lấy chuyển đổi số và công nghệ cao là trọng tâm để bứt phá và phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Bài học của các nước, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc và nhiều quốc gia phát triển khác đã cho thấy công nghệ cao là chìa khóa để quốc gia hưng thịnh và giàu mạnh.
"Việt Nam cũng không còn con đường nào khác. Chưa bao giờ những thành tựu khoa học công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo tác động đến mọi hoạt động của đời sống xã hội và toàn cầu nhanh, mạnh mẽ như hiện nay. Nền tảng chuyển đổi số và các công nghệ cao, công nghệ lõi chính là chiếc đũa thần để dân tộc ta có thể vươn lên tiến nhanh, tiến mạnh, vững chắc, trở thành quốc gia giàu mạnh, hùng cường, sánh vai với các nước năm châu", GS.TSKH Nguyễn Đình Đức nói.
Nghị quyết 57 cũng là mục tiêu, khát vọng của dân tộc, mong mỏi của nhân dân, của các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ. Nghị quyết thôi thúc cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu phải đổi mới tư duy, nắm bắt cơ hội, đồng thời phải kiến tạo, đầu tư mọi nguồn lực tốt nhất cho khoa học công nghệ, cho các nhà khoa học để thúc đẩy chuyển đổi số và làm chủ các công nghệ cao, phát triển các công nghệ mới.
Theo GS Nguyễn Đình đức, để đạt được mục tiêu phát triển các công nghệ cao, chúng ta phải có nhân tài. Trong bối cảnh hiện nay, tài nguyên lớn nhất của quốc gia, sức cạnh tranh lớn nhất của tổ chức và doanh nghiệp chính là nguồn lực con người. Vì vậy, việc đầu tư cho phát triển giáo dục đại học và nhân lực khoa học công nghệ, chính sách thu hút nhân tài phải sớm triển khai nhanh, quyết liệt.
Đồng thời, Việt Nam có thể đi sau nhưng phải quyết tâm về trước, không thể tụt hậu. Phải mạnh dạn thí điểm những phương thức mới, cách làm mới để "vừa xếp hàng, vừa chạy," nhanh chóng nắm bắt được các cơ hội, phát triển các công nghệ cao.
Bên cạnh đó, phải mạnh dạn đầu tư cho các nghiên cứu rủi ro. Trước đây, Việt Nam mới chỉ quan tâm chú ý xử lý các rủi ro trong quá trình triển khai các hoạt động khoa học công nghệ. Các công nghệ cao là khó, giá trị thặng dự cao nhưng quả thực không dễ dàng. Không phải nghiên cứu đỉnh cao nào cũng thành công, nhưng nếu thành công thì sức bật phá kinh khủng. Vì vậy, phải dám đầu tư cho công nghệ cao, dám chấp nhận thất bại để có những thành công khác.
Các công nghệ cao xuất phát điểm sẽ từ phòng thí nghiệm của các trường đại học, viện nghiên cứu, từ trí tuệ của các nhà khoa học. Để nắm bắt và phát triển công nghệ cao, các nhà khoa học, các trường đại học, các viện nghiên cứu của hệ thống giáo dục đại học giữ vai trò nòng cốt. Giáo dục đại học Việt Nam có cất cánh, đất nước mới cất cánh được.
Các trường đại học phải tiên phong trong việc chuyển đổi số. Hệ thống công nghệ, hạ tầng và dữ liệu, ứng dụng AI trong trường đại học phải được đầu tư, xây dựng và vận hành chuẩn chỉnh và là hình mẫu cho việc chuyển đổi số của quốc gia.
GS.TSKH Nguyễn Đình Đức đề xuất nhà nước và nhà trường cần có chủ trương và quyết tâm thành lập mới, ưu tiên đầu tư xây dựng các nhóm nghiên cứu mới trong những lĩnh vực công nghệ cao, mũi nhọn và then chốt trong phát triển kinh tế, an ninh quốc gia. Các trường đại học, viện nghiên cứu là nơi tập trung các nhà khoa học có trình độ cao nên là môi trường khả thi nhất để mạnh dạn đầu tư cho các nghiên cứu rủi ro.
