Trong đời sống hằng ngày, cụm từ "thuốc bổ gan" thường được dùng để chỉ các thực phẩm chức năng, thảo dược hỗ trợ hoặc sản phẩm giải độc gan, chứ không phải thuốc điều trị các bệnh lý về gan.
Do không cần kê đơn, lại được quảng bá là "thiên nhiên", "mát gan", nhiều người sử dụng các sản phẩm này liên tục trong thời gian dài, ngay cả khi không có bệnh gan rõ ràng.
Tuy nhiên, việc uống thực phẩm chức năng bổ gan kéo dài không mặc nhiên được xem là an toàn và trong một số trường hợp còn có thể gây tác dụng ngược, làm tổn thương chính cơ quan mà người dùng muốn bảo vệ.
1. ‘Thuốc bổ gan’ là gì?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các sản phẩm thường được gọi là "thuốc bổ gan" thực chất thuộc nhóm dietary supplements (thực phẩm bổ sung) hoặc herbal supplements (sản phẩm thảo dược). Nhóm này không phải thuốc, không có tác dụng điều trị bệnh và không cần yêu cầu chứng minh hiệu quả lâm sàng như thuốc kê đơn.
Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) cũng nhấn mạnh rằng thực phẩm chức năng không thể thay thế thuốc điều trị và việc sử dụng chúng không đồng nghĩa với việc cải thiện chức năng gan ở người khỏe mạnh.
Thuốc bổ gan là các sản phẩm hỗ trợ tăng cường chức năng giải độc, bảo vệ tế bào gan…
2. Gan có thực sự cần "giải độc" bằng thực phẩm chức năng?
Gan vốn là cơ quan giải độc tự nhiên của cơ thể. Mỗi ngày, gan đảm nhiệm việc chuyển hóa thuốc, phân hủy rượu bia, xử lý các chất độc từ thực phẩm và môi trường, sau đó đào thải qua mật và thận.
Trung tâm Kiển soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khẳng định, hiện không có bằng chứng khoa học đáng tin cậy cho thấy các sản phẩm "detox gan" hay "giải độc gan" giúp gan hoạt động tốt hơn ở người không mắc bệnh gan.
3. Vì sao uống thuốc bổ gan lâu dài có thể gây hại?
- Nguy cơ tổn thương gan do thực phẩm chức năng
Một trong những cảnh báo quan trọng được CDC và WHO đưa ra là tình trạng tổn thương gan do thực phẩm bổ sung và thảo dược. Các trường hợp này ngày càng được ghi nhận nhiều hơn trên toàn cầu.
Tổn thương có thể biểu hiện từ tăng men gan kéo dài, viêm gan do độc tính, ứ mật, cho tới suy gan cấp trong những trường hợp hiếm gặp. Điều đáng lo ngại là người sử dụng thường không nghi ngờ nguyên nhân đến từ "thuốc bổ gan" vì cho rằng sản phẩm này lành tính.
- Gan phải làm việc nhiều hơn
Theo WHO, mọi hoạt chất đi vào cơ thể – dù là vitamin, khoáng chất hay chiết xuất thảo dược – đều phải qua gan để chuyển hóa. Việc sử dụng thực phẩm chức năng không cần thiết, dùng nhiều loại cùng lúc hoặc kéo dài thời gian sử dụng có thể khiến gan tăng gánh nặng chuyển hóa, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi. Nói cách khác, uống thuốc bổ gan không đúng cách có thể khiến gan phải làm việc nhiều hơn, thay vì được "nghỉ ngơi".
- Che lấp triệu chứng bệnh gan thực sự
Cơ quan Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) cảnh báo, việc sử dụng các sản phẩm hỗ trợ gan có thể làm giảm cảm giác mệt mỏi, nóng trong hoặc đầy bụng – những triệu chứng rất mơ hồ. Điều này có thể khiến người dùng chủ quan và trì hoãn việc đi khám, trong khi bệnh gan thực sự như gan nhiễm mỡ, viêm gan virus hay xơ gan lại tiến triển âm thầm
- Nguy cơ tương tác với thuốc điều trị
Theo CDC, thực phẩm chức năng có thể tương tác với thuốc kê đơn, làm thay đổi tác dụng của thuốc hoặc làm tăng nguy cơ độc tính cho gan. Nguy cơ này cao hơn ở người đang điều trị bệnh mạn tính và phải dùng nhiều loại thuốc cùng lúc.
Không nên tự ý uống thuốc bổ gan kéo dài đối với người uống rượu bia thường xuyên, người có gan nhiễm mỡ, viêm gan virus, người cao tuổi hoặc người từng có tiền sử tăng men gan không rõ nguyên nhân. Ở những nhóm này, việc lạm dụng thực phẩm chức năng hỗ trợ gan có thể làm tình trạng gan xấu đi nhanh hơn.
4. Lưu ý khi dùng sản phẩm hỗ trợ gan
Thực phẩm chức năng chỉ nên sử dụng khi có tư vấn y tế, với mục đích rõ ràng, thời gian sử dụng giới hạn và cần theo dõi chức năng gan định kỳ. Không có khuyến cáo y khoa nào ủng hộ việc uống thực phẩm chức năng bổ gan kéo dài hoặc "uống quanh năm" ở người khỏe mạnh.
Cách bảo vệ gan hiệu quả nhất vẫn là hạn chế rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống cân đối, sử dụng thuốc đúng chỉ định, tiêm phòng viêm gan A và B, đồng thời khám sức khỏe định kỳ. Những biện pháp này đã được chứng minh có lợi cho gan hơn bất kỳ sản phẩm "giải độc" nào.
Như vậy, thuốc bổ gan không phải lúc nào cũng an toàn nếu dùng lâu dài. Gan vốn có khả năng tự giải độc rất hiệu quả và điều gan cần nhất không phải là thuốc, mà là một lối sống khoa học. Lạm dụng thuốc bổ gan nhiều khi có thể gây hại nhiều hơn lợi.
Mời độc giả xem thêm:
