Về giải phẫu học, tụy được chia thành 3 phần: Đầu tụy, thân tụy và đuôi tụy. Bờ trái của tĩnh mạch mạc treo tràng trên là ranh giới giữa đầu tụy và thân tụy. Bờ trái của tĩnh mạch chủ bụng là ranh giới giữa thân tụy và đuôi tụy. Ung thư tụy có thể khu trú tại đầu tụy, thân tụy, đuôi tụy hoặc có thể toàn bộ tuyến tụy.
Chẩn đoán có khó?
Chẩn đoán ung thư tụy dựa vào biểu hiện lâm sàng, xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh và sinh thiết.
Ung thư tụy giai đoạn sớm rất kín đáo, âm thầm, thường tình cờ phát hiện được bằng siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính vì một lý do nào đó. Có thể có một vài triệu chứng không đặc hiệu như mệt mỏi, gầy sút mơ hồ không rõ lý do, buồn nôn, nôn khan, thiếu máu kín đáo, đôi khi viêm tắc tĩnh mạch chi dưới.
Ung thư tụy giai đoạn toàn phát biểu hiện lâm sàng phong phú. Tùy theo vị trí u, mức độ lan rộng của bệnh mà có bệnh cảnh lâm sàng tương ứng. Cần phát hiện các triệu chứng: vàng da, gan to, túi mật to, u thượng vị, đau thượng vị, ngứa, tiêu chảy mỡ, cổ trướng, hạch thượng đòn.
Hình ảnh khối u ở tụy
Một số xét nghiệm thường quy cần thiết cho chẩn đoán và đánh giá như bilirubin máu, chức năng gan, chức năng đông máu, nồng độ CA 19-9, men amylaza, phosphataza trong máu.
Ung thư tụy cần chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý thường gặp như bệnh viêm tụy mạn tính, tắc mật do sỏi đoạn thấp ống mật chủ hay sỏi kẹt cơ thắt Oddi, nang giả tụy, u nang tụy lành tính, nang ống mật chủ, ung thư đường mật.
Và điều trị…
Điều trị ung thư tụy gặp nhiều khó khăn do bệnh khó phát hiện sớm. Giai đoạn I, khối u còn nằm trong bao tụy, chưa di căn hạch và di căn xa thì lựa chọn hàng đầu là phẫu thuật. Giai đoạn II còn khả năng điều trị triệt căn nhưng tương đối khó khăn hơn, thường kết hợp phẫu thuật với tia xạ sau mổ chống tái phát do u xâm lấn vi thể tổ chức xung quanh. Giai đoạn III và IV không còn chỉ định điều trị phẫu thuật triệt căn, có thể phẫu thuật tạm thời nối mật ruột chống tắc mật.
Điều trị hóa chất bổ trợ phẫu thuật chưa được chứng minh đầy đủ, dường như rất ít tác dụng. Tuy nhiên, hóa chất toàn thân điều trị ung thư tụy giai đoạn muộn không còn khả năng phẫu thuật lại tỏ ra có tác dụng, kéo dài thời gian sống thêm.
Tia xạ có vai trò trong điều trị bổ trợ phẫu thuật ung thư tụy và điều trị giảm triệu chứng.
Tiên lượng ung thư tụy phụ thuộc vào một số yếu tố. Về phân loại mô bệnh học, ung thư tụy ngoại tiết có tiên lượng xấu hơn nội tiết. Di căn hạch là yếu tố tiên lượng độc lập gây tử vong cao. Đối với ung thư tụy nội tiết, tiên lượng phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, khả năng mổ được hay không.
Phòng bệnh như thế nào?
Ung thư tụy là bệnh tiên lượng xấu. Khi hình thành bệnh dù giai đoạn sớm thì tỷ lệ sống thêm vẫn không cao. Hơn nữa đại đa số bệnh nhân ung thư tụy khi phát hiện đều ở giai đoạn muộn, khó khăn trong điều trị và kéo dài thời gian sống. Vì vậy, hiểu biết được các yếu tố nguy cơ ung thư tụy và tránh tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ là biện pháp tốt nhất cải thiện thời gian sống của bệnh nhân ung thư tụy.
Muốn phòng bệnh chúng ta cần có chế độ ăn hợp lý nhiều rau củ quả, ít thịt đỏ, không hút thuốc, không uống rượu và cà phê, tập luyện thể dục thể thao, tránh béo phì. Khi tiếp xúc với hóa chất độc hại cần có thiết bị bảo hộ phù hợp. Khám sức khỏe định kỳ hoặc ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ như đau bụng, gầy sút cân.