Ung thư cổ tử cung: Phòng bệnh từ hôm nay để bảo vệ ngày mai

Tuy nhiên, với chiến lược đẩy lùi ung thư cổ tử cung trên thế giới cũng như ở Việt Nam: Tiêm vắc xin HPV, tầm soát định kỳ và duy trì lối sống lành mạnh… chúng ta có thể giảm tỷ lệ đáng kể nguy cơ mắc và tử vong do căn bệnh này.

Ung thư cổ tử cung là gì? Vì sao nguy hiểm?

Hầu hết ung thư cổ tử cung xuất phát từ các type HPV nguy cơ cao (đặc biệt là tuýp HPV16, HPV18). Phần lớn người từng hoạt động tình dục đều phơi nhiễm HPV trong đời, nhưng chỉ những trường hợp dai dẳng kéo dài nhiều năm mới dẫn đến tổn thương tiền ung thư rồi tiến triển thành ung thư. Việc phát hiện và điều trị sớm tiền ung thư giúp ngăn chặn quá trình này.

Tại Việt Nam, ước tính năm 2022 có 4.612 ca ung thư cổ tử cung mới và 2.571 ca tử vong. Đây là gánh nặng sức khỏe cộng đồng có thể giảm đáng kể nếu đạt bao phủ tiêm chủng và tầm soát cao.

Một số dấu hiệu cảnh báo, khi nào cần đi khám ngay?

Nhiều trường hợp ung thư cổ tử cung không triệu chứng ở giai đoạn sớm, vì vậy tầm soát là chìa khóa. Tuy nhiên, chị em hãy đi khám phụ khoa khi có các dấu hiệu: ra máu âm đạo bất thường (đặc biệt sau giao hợp, ngoài kỳ kinh hoặc sau mãn kinh), khí hư hôi/ra nhiều, đau vùng chậu, đau khi giao hợp. Phát hiện sớm giúp tăng cơ hội điều trị khỏi.

Ai có nguy cơ cao?

Các yếu tố làm tăng nguy cơ tiến triển từ nhiễm HPV thành ung thư gồm: tuýp HPV nguy cơ cao, hút thuốc, suy giảm miễn dịch, mắc đồng thời các bệnh lây truyền qua đường tình dục, có nhiều lần sinh, mang thai sớm, dùng thuốc tránh thai phối hợp đường uống thời gian dài, và một số yếu tố kinh tế - xã hội cản trở tiếp cận tầm soát.

Ba "chìa khóa" phòng bệnh

Tiêm vắc xin HPV: Bảo vệ chủ động ngay từ tuổi vị thành niên

• Đối tượng chính: trẻ gái 9–14 tuổi (tiêm trước khi có quan hệ tình dục là tối ưu). WHO đặt mục tiêu đến năm 2030 có 90% trẻ gái được tiêm đủ trước 15 tuổi; đây là một phần của chiến lược loại trừ ung thư cổ tử cung toàn cầu.

• Lịch tiêm: WHO đã chấp thuận lịch một liều cho một số vắc-xin HPV nhằm mở rộng tiếp cận; nhiều quốc gia đã áp dụng linh hoạt 1 hoặc 2 liều ở nữ 9–20 tuổi tùy điều kiện từng nước. Người suy giảm miễn dịch vẫn cần phác đồ nhiều liều. Hãy hỏi cơ sở tiêm chủng để được tư vấn loại vắc-xin và lịch phù hợp.

• Tại Việt Nam: chương trình tiêm HPV quy mô quốc gia đang được các cơ quan liên quan chuẩn bị và thí điểm; phụ huynh có thể chủ động đưa con em tiêm tại các cơ sở đủ điều kiện.

Lưu ý, tiêm vắc xin không thay thế tầm soát, phụ nữ đã tiêm vẫn cần tầm soát theo lứa tuổi.

Tầm soát định kỳ: "Tuyến phòng thủ" để chặn đứng tiền ung thư

Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành và cập nhật tài liệu chuyên môn hướng dẫn dự phòng – kiểm soát ung thư cổ tử cung , nhấn mạnh vai trò xét nghiệm HPV đơn thuần hoặc đồng thời HPV + Pap (cotest) tại các cơ sở y tế đủ điều kiện. Một số chương trình cộng đồng ưu tiên phụ nữ từ 30 tuổi, tầm soát định kỳ theo điều kiện địa phương.

Lựa chọn phương pháp (tham khảo thực hành hiện có): Sàng lọc bằng xét nghiệm HPV DNA đầu tay đơn lẻ, hoặc HPV mRNA, hoặc tế bào cổ tử cung, hoặc VIA, hoặc co-testing (xét nghiệm HPV nguy cơ cao phối hợp tế bào học) được chỉ định cho các phụ nữ trong độ tuổi 21-65, đã quan hệ tình dục, ưu tiên cho nhóm phụ nữ trong độ tuổi 30 - 49.

Chu kỳ sàng lọc: 5 năm nếu áp dụng xét nghiệm HPV DNA/mRNA nguy cơ cao, từ 25 tuổi trở đi; 3 năm nếu áp dụng phương pháp tế bào CTC hoặc VLA/VILI, từ 21 tuổi trở đi.

Sau 65 tuổi có thể dừng sàng lọc nếu có 2 lần sàng lọc liên tiếp đúng chu kỳ trước đó âm tính.

Phương pháp VIA chỉ được áp dụng cho các phụ nữ quan sát được vùng chuyển tiếp cổ tử cung.

Điều trị sớm – theo dõi sát

Khi phát hiện tổn thương tiền ung thư (CIN), các biện pháp điều trị tại chỗ (đốt lạnh, LEEP, khoét chóp…) giúp loại bỏ tế bào bất thường và phòng ngừa tiến triển. Với ung thư xâm lấn, hiệu quả điều trị cao hơn khi chẩn đoán sớm. Đây cũng là "chốt chặn thứ ba" trong mục tiêu 90–70–90 của WHO: 90% phụ nữ có bệnh được điều trị phù hợp.

Lối sống lành mạnh: "Lá chắn" hằng ngày

• Không hút thuốc, tránh khói thuốc thụ động.

• Tình dục an toàn: sử dụng bao cao su giúp giảm lây truyền nhiều bệnh lây qua đường tình dục (nhưng không loại trừ hoàn toàn nguy cơ HPV).

• Kế hoạch sinh hợp lý; trao đổi với bác sĩ nếu dùng thuốc tránh thai phối hợp đường uống lâu năm để được tư vấn cá thể hóa lợi ích – nguy cơ.

• Dinh dưỡng cân bằng, tập thể dục đều đặn, giữ cân nặng hợp lý; điều trị tích cực các bệnh lý làm suy giảm miễn dịch (như HIV) và khám phụ khoa định kỳ.

BSCKII Đinh Thị Hải Duyên – Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội