Gan nhiễm mỡ không do rượu là gì?
Khi bệnh nhân có gan nhiễm mỡ trên mô học hoặc trên chẩn đoán hình ảnh (siêu âm bụng, CT scan, MRI...). Thường kèm theo những yếu tố nguy cơ như béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn mỡ máu. Không có nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ thứ phát khác như uống nhiều rượu, nhiễm viêm gan siêu vi C, bệnh Wilson, loạn dưỡng mỡ, thiếu ăn, dinh dưỡng ngoài đường miệng kéo dài, do thuốc (amiodarone, methotrexate, tamoxifen, corticosteroids, valproate, anti-retroviral...), gan nhiễm mỡ cấp ở phụ nữ có thai, khiếm khuyết chuyển hóa bẩm sinh.
Các cấp độ gan nhiễm mỡ.
Những ai dễ mắc?
Những người nguy cơ cao dễ mắc gan nhiễm mỡ không do rượu bao gồm những người bị béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn mỡ máu, hội chứng chuyển hóa, hội chứng buồng trứng đa nang, suy giáp, hội chứng ngưng thở lúc ngủ, suy tuyến yên, suy tuyến sinh dục, cắt tá tràng tụy.
Béo phì là nguyên nhân phổ biến nhất gây gan nhiễm mỡ không do rượu. Đái tháo đường type 2: Một vài nghiên cứu đã gợi ý rằng khoảng 1/3 - 2/3 bệnh nhân đái tháo đường bị gan nhiễm mỡ không do rượu. Rối loạn mỡ máu: triglycerid máu cao, HDL cholesterol máu thấp cũng phổ biến trong gan nhiễm mỡ không do rượu. Tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu trong nhóm bệnh nhân rối loạn mỡ máu khoảng 59%. Tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và mức độ bệnh gan tăng theo tuổi. Tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở nam cao gấp 2 lần nữ và khác nhau giữa các sắc tộc. Điều này được giải thích là do sự khác nhau về yếu tố gene.
Diễn tiến những hệ lụy
Đã có nhiều nghiên cứu về diễn tiến tự nhiên của gan nhiễm mỡ không do rượu. Đối với những bệnh nhân đã diễn tiến qua viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, đặc biệt là xơ hóa gan (Fibrosis) thì có tăng nguy cơ cao hơn về xơ gan (cirrhosis), tỉ lệ tử vong do bệnh gan.
Bệnh nhân bị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có tăng tỉ lệ tử vong do bệnh gan. Theo thống kê tại Mỹ, gan nhiễm mỡ không do rượu là nguyên nhân đứng hàng thứ 3 của ung thư tế bào gan, tỉ lệ ung thư tế bào gan do gan nhiễm mỡ không do rượu tăng 9% hằng năm, điều này là do tăng tỉ lệ béo phì.
Khoảng 13% bệnh nhân bị ung thư tế bào gan do gan nhiễm mỡ không do rượu mà không có xơ gan. Các nghiên cứu trên thế giới đã xác nhận rằng số lượng bệnh nhân ung thư tế bào gan do gan nhiễm mỡ không do rượu ngày càng tăng. Ung thư tế bào gan do gan nhiễm mỡ không do rượu cần ghép gan đứng hàng thứ 2 về các nguyên nhân gây ung thư gan. Và trong tương lai, nó sẽ là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan, vượt qua ung thư gan do viêm gan virus, cần được ghép gan.
Hình ảnh mỡ trong gan trong bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Cần làm gì?
Nếu bệnh nhân chỉ bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, không có viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, không có xơ hóa gan thì cần có chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực, chưa cần điều trị thuốc.
Đối với bệnh nhân gan nhiễm mỡ không do rượu, dư cân, béo phì, giảm 7-10% cân nặng là mục tiêu điều trị, làm giảm men gan và cải thiện mô học gan.
Nên xem xét hạn chế năng lượng và loại bỏ các thành phần thức ăn thúc đẩy gan nhiễm mỡ không do rượu (thực phẩm chế biến, thực phẩm và đồ uống có hàm lượng fructose cao). Tăng cường lượng rau, trái cây (mỗi ngày nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi). Ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Một số thức ăn được xem là “thuốc” có tác dụng “giảm mỡ” tốt như: dầu đậu nành, đậu hà lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối (bông chuối)...; trái cây nên lưu ý chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín..., trà xanh, hoa hòe... Hạn chế ăn thực phẩm giàu cholesterol như mỡ động vật, các loại đồ lòng, phủ tạng, da... động vật, lòng đỏ trứng, não gan gia súc... Lựa chọn môn thể dục nào tùy thuộc sở thích của bệnh nhân và có thể duy trì lâu dài được. Khám định kỳ chuyên khoa gan để được theo dõi, tư vấn và có hướng điều trị thích hợp kịp thời.