U xơ vú (fibroadenoma) là một trong những khối u vú lành tính phổ biến nhất, đặc biệt gặp ở phụ nữ trẻ, thường trong độ tuổi từ cuối thanh thiếu niên đến 30–35 tuổi. Đa số các khối u này lành tính, có thể tự nhỏ lại theo thời gian và hiếm khi tiến triển thành ung thư. Tuy nhiên, khi nào cần can thiệp — mổ cắt bỏ hay áp dụng kỹ thuật xâm lấn tối thiểu — vẫn là câu hỏi mà nhiều chị em và ngay cả bác sĩ lâm sàng phải cân nhắc.
Hình ảnh siêu âm khối u xơ vú lành tính thường gặp ở phụ nữ trẻ.
U xơ vú là gì và diễn tiến tự nhiên ra sao?
U xơ vú là khối u lành tính phát triển từ mô sợi và ống tuyến vú. Trên lâm sàng, u xơ thường xuất hiện như một khối tròn, rắn, di động dễ cảm nhận dưới da vú, không dính rõ vào da hay thành ngực và thường không đau. Ở phụ nữ trẻ, u xơ có xu hướng xuất hiện nhiều hơn do mô vú còn hoạt động mạnh dưới ảnh hưởng nội tiết.
Diễn tiến tự nhiên đa dạng: nhiều khối u có thể co nhỏ hoặc biến mất theo thời gian; một số giữ ổn định nhiều năm; một vài trường hợp tăng kích thước, đặc biệt trong thai kỳ hoặc khi thay đổi nội tiết. Tỷ lệ biến thành ác tính rất thấp; tuy nhiên một số tổn thương khác như u phyllodes có thể biểu hiện tương tự và cần loại trừ.
Quy trình khám và chẩn đoán
Mỗi khối u vú mới cần được đánh giá theo nguyên tắc "triple assessment" gồm: khai thác và khám lâm sàng, xét nghiệm hình ảnh (siêu âm, và khi cần mammogram), và sinh thiết (nút sinh thiết lõi — core needle biopsy).
Ở phụ nữ trẻ (dưới 30 tuổi), siêu âm vú là bước đầu tiên vì mô vú đặc, siêu âm cho thông tin tốt về cấu trúc và tính chất khối. Nếu hình ảnh và lâm sàng đều điển hình cho fibroadenoma và không có yếu tố cảnh báo, có thể theo dõi. Nếu bất kỳ yếu tố nào nghi ngờ (hình ảnh không điển hình, kích thước lớn, tăng nhanh, hoặc tuổi >35), sinh thiết lõi thường được khuyến nghị để xác định bản chất tổn thương.
Khi nào không cần can thiệp ngay?
Hầu hết fibroadenoma nhỏ, không đau, kích thước ít thay đổi và có kết quả sinh thiết là lành tính có thể quan sát theo dõi. Lộ trình theo dõi thường là siêu âm mỗi 6 tháng trong 1–2 năm đầu, sau đó giảm tần suất nếu khối ổn định hoặc giảm kích thước. Với phụ nữ trẻ, ưu tiên bảo tồn mô vú và thẩm mỹ là rất quan trọng, nhất là khi bệnh nhân chưa lập gia đình hay có kế hoạch mang thai trong tương lai.
Khi nào cần can thiệp?
Bạn nên thảo luận can thiệp khi có một hoặc nhiều yếu tố sau:
- Khối lớn: nhiều chuyên gia đưa ngưỡng 2–3 cm là mức cần cân nhắc can thiệp — đặc biệt nếu khối >3 cm sẽ dễ gây biến dạng vú hoặc khó chịu.
- Tăng kích thước nhanh: nếu khối phát triển nhanh trong vài tuần hoặc vài tháng, cần loại trừ u phyllodes hoặc tổn thương ác tính; phẫu thuật thường được khuyến nghị.
- Triệu chứng khó chịu hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ: đau, căng tức, biến dạng một bên vú hoặc ảnh hưởng tâm lý nặng nề vì khối lớn.
- Kết quả sinh thiết không rõ ràng hoặc có nghi ngờ: nếu sinh thiết lõi trả lời bất thường, có tế bào nghi ngờ hoặc không khớp với hình ảnh, cắt bỏ chẩn đoán được khuyến nghị.
- Yêu cầu của người bệnh: nếu bệnh nhân lo lắng nhiều, muốn loại bỏ do tâm lý, có thể cân nhắc phẫu thuật sau khi đã giải thích lợi-hại và các lựa chọn khác.
- Tuổi lớn hơn: ở phụ nữ lớn tuổi (>35–40), mọi khối vú nên được đánh giá nghiêm túc hơn; nếu khối xuất hiện mới, nhiều bác sĩ chọn sinh thiết hoặc loại bỏ sớm hơn.
- Phương pháp can thiệp: lựa chọn dựa trên kích thước, vị trí và mong muốn bệnh nhân.
- Quan sát theo dõi: tiêu chuẩn an toàn cho nhiều trường hợp nhỏ, không triệu chứng.
- Surgery — cắt u (lumpectomy/excisional biopsy): phương pháp cổ điển, loại bỏ hoàn toàn khối, gửi giải phẫu bệnh. Ưu điểm: chắc chắn, giải quyết triệt để; nhược điểm: có sẹo, nguy cơ tổn thương mô vú, cần cân nhắc kỹ ở phụ nữ trẻ.
- Vacuum-assisted excision (VAEX): thủ thuật hút lõi lớn dưới hướng dẫn siêu âm, ít xâm lấn, có thể loại bỏ khối nhỏ–vừa với sẹo tối thiểu. Phù hợp với khối <2 cm ở vị trí thuận lợi.
- Kỹ thuật phá huỷ lạnh (cryoablation), sóng cao tần: các phương pháp ít xâm lấn đang được triển khai tại một số trung tâm; phù hợp với khối nhỏ và bệnh nhân muốn tránh phẫu thuật, nhưng cần theo dõi lâu dài.
Lựa chọn phương pháp cần cân nhắc tuổi, kích thước khối, nguy cơ tái phát, mong muốn có con và đánh giá thẩm mỹ.
Khám và theo dõi định kỳ giúp phát hiện sớm thay đổi bất thường tại vú.
Rủi ro và biến chứng cần biết
Mổ u vú lành tính nhìn chung an toàn nhưng có thể gây sẹo, thay đổi hình dạng vú, mất mô tuyến, hoặc tái phát (một số nghiên cứu ghi nhận khả năng tái xuất hiện khối mới). Các phương pháp xâm lấn tối thiểu giảm sẹo nhưng đôi khi không lấy hết mô và cần theo dõi lâu dài. Nếu có nghi ngờ bệnh ác tính, cần xử lý nhanh và triệt để hơn.
U xơ vú và kế hoạch mang thai
Do ảnh hưởng của hormone, u xơ có thể tăng kích thước trong thai kỳ. Tuy nhiên, hầu hết không gây nguy hiểm thai kỳ; chỉ can thiệp nếu khối tăng quá lớn, đau nhiều hoặc có biến chứng. Việc loại bỏ khối không ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cho con bú nếu mô vú được bảo tồn tốt, nhưng cần trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi quyết định.
Lời khuyên của thầy thuốc
Phát hiện khối vú nên đi khám sớm, thực hiện siêu âm và nếu cần sinh thiết; đừng lo lắng quá mức nhưng cũng không chủ quan.
Nếu khối nhỏ, kết luận là lành tính và không có triệu chứng, bạn có thể theo dõi theo lịch bác sĩ (thường siêu âm 6 tháng/lần).
Nếu khối to, tăng nhanh, đau, hoặc khiến bạn lo lắng về thẩm mỹ — hãy thảo luận phương án can thiệp phù hợp (VAEX, phẫu thuật hoặc các kỹ thuật ít xâm lấn).
Chọn nơi khám, phẫu thuật uy tín, có chuyên khoa vú để được đánh giá toàn diện và được tư vấn lựa chọn tối ưu.
Luôn trao đổi rõ mong muốn giữ mô vú, kế hoạch sinh con trong tương lai để bác sĩ lên kế hoạch điều trị phù hợp.
U xơ vú ở phụ nữ trẻ phần lớn là lành tính và không cần can thiệp khẩn cấp. Quyết định mổ hay theo dõi nên dựa trên kích thước, tốc độ tăng trưởng, triệu chứng, kết quả sinh thiết và nguyện vọng của người bệnh. Việc chẩn đoán chính xác, theo dõi định kỳ và thảo luận kỹ với chuyên gia vú sẽ giúp chị em an tâm, vừa bảo đảm an toàn y tế vừa tối ưu yếu tố thẩm mỹ và sinh sản.
