Ngày 6/3, đã diễn ra toạ đàm "Lựa chọn làm mẹ: Có con hay không có con". Sự kiện nhằm thảo luận về thực trạng mức sinh giảm tại Việt Nam nói chung, những thách thức mà phụ nữ gặp phải khi quyết định làm mẹ nói riêng cũng như các giải pháp để cải thiện tình hình.
Tình trạng mức sinh giảm và sự già hoá dân số song hành
Tại toạ đàm, xoay quanh các nguyên nhân dẫn đến tình trạng giảm sinh, các chuyên gia cho rằng có nhiều nguyên nhân, có thể kể đến như: gia tăng áp lực công việc, cuộc sống; chi phí nuôi con tăng dẫn đến việc các gia đình ngại sinh con.
PGS.TS.BS. Hoàng Thị Diễm Tuyết - Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương nhận định: Tỷ lệ vô sinh, hiếm muộn tại Việt Nam gia tăng nhanh chóng không chỉ tác động đến dân số mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và tâm lý các cặp vợ chồng.
Ngoài ra, xu hướng độc thân, xu hướng không con hay việc phụ nữ được tạo điều kiện học tập, phát triển, tham gia các hoạt động xã hội; cơ hội tiếp cận, sử dụng thuốc tránh thai tăng… cũng tác động đến tỷ lệ sinh.
Riêng với tình hình gia tăng bệnh lý hiếm muộn có nhiều yếu tố như: tuổi lập gia đình, có con ở cả nam và nữ tăng; ô nhiễm môi trường, thực phẩm tăng ảnh hưởng đến tinh trùng, noãn, hệ sinh sản; biến đổi khí hậu…
Tại Việt Nam, kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 của Tổng cục thống kê cho thấy tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,91 con/phụ nữ - dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Kể từ năm 2009 đến hết năm 2022, trong suốt gần 15 năm, mức sinh của Việt Nam giữ trạng thái tương đối ổn định xung quanh mức sinh thay thế. Tuy nhiên, trong hai năm gần đây, 2023-2024, mức sinh Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu giảm nhanh hơn. Năm 2023, TFR của Việt Nam là 1,96 con/phụ nữ và con số này giảm tiếp xuống còn 1,91 con/phụ nữ vào năm 2024.
Cũng theo báo cáo của Tổng cục thống kê, cùng với tình trạng mức sinh giảm là sự già hoá dân số. Năm 2024, số lượng người già từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu người (tương ứng gấp 1,25 lần) so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người (tương ứng gấp 1,5 lần) so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024.
Ngoài ra, việc gia tăng tỷ lệ vô sinh hiếm muộn đã góp phần gia tăng thực trạng giảm tỷ lệ sinh ở Việt Nam. Ước tính có khoảng hơn 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn, tỷ lệ khoảng 7,7%. Trong số này, khoảng 50% là cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 30. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh thứ phát (vô sinh sau một lần có thai) đang gia tăng đến 15-20% sau mỗi năm và chiếm hơn 50% các cặp vợ chồng vô sinh. Thực trạng hiếm muộn tăng trên nền giảm dân số càng làm tình trạng già hóa dân số tiến triển nhanh.
Để cải thiện thực trạng mức sinh thấp, ở tầm vĩ mô, Việt Nam đã có những định hướng chính sách về dân số trong tương lai, trong đó có Quyết định số 588/QĐ-TTg ngày 28/04/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt "Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030".
Cách nào giải quyết tình trạng giảm sinh và gia tăng hiếm muộn tại Việt Nam?
Trong khuôn khổ tọa đàm, các chuyên gia đã tập trung thảo luận và đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm giải quyết tình trạng giảm sinh và gia tăng hiếm muộn tại Việt Nam. Những giải pháp này mang tính thực tiễn, có thể áp dụng ngay trong đời sống và môi trường làm việc.
Chia sẻ tại toạ đàm, PGS.TS.BS. Hoàng Thị Diễm Tuyết - Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương nhận định: Tỷ lệ vô sinh, hiếm muộn tại Việt Nam gia tăng nhanh chóng không chỉ tác động đến dân số mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và tâm lý các cặp vợ chồng.
Theo bác sĩ Tuyết, điều cốt lõi là nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản, khuyến khích tầm soát sớm và tạo điều kiện để người bệnh tiếp cận phương pháp điều trị tiên tiến. Hỗ trợ tài chính và mở rộng cơ hội điều trị không chỉ giúp giảm gánh nặng kinh tế mà còn tiếp thêm động lực cho các gia đình trên hành trình làm cha mẹ, góp phần ổn định và phát triển xã hội bền vững.
Các chuyên gia cho rằng sự hỗ trợ từ doanh nghiệp, trước hết dành cho nhân viên của mình, không chỉ giúp giảm bớt áp lực kinh tế và tâm lý mà còn tạo điều kiện để họ chủ động, an tâm trong việc quyết định sinh con.
Khi doanh nghiệp đồng hành trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ gia đình, lợi ích không chỉ dừng lại ở người lao động mà còn góp phần ổn định nguồn nhân lực và thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội.
Các chuyên gia, diễn giả và đại biểu cùng thảo luận tại buổi toạ đàm.
TS. Josefine Wallat – Tổng lãnh sự, Tổng Lãnh sự quán Đức tại TP.HCM cho biết: Đức đã phải đối mặt với tình trạng tỷ lệ sinh giảm trong nhiều năm, dẫn đến một xã hội già hóa và lực lượng lao động ngày càng thu hẹp. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự thịnh vượng của đất nước và làm cho việc chăm sóc người cao tuổi trở nên khó khăn hơn. Giải quyết những nguyên nhân gốc rễ và tạo ra một môi trường mà ở đó giới trẻ cảm thấy tự tin để có con là một nhiệm vụ phức tạp đối với chính phủ, doanh nghiệp và toàn xã hội.
Trên phương diện chính sách, các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao phúc lợi dành cho phụ nữ, đặc biệt là các chính sách hỗ trợ tài chính cho thai sản, kéo dài thời gian nghỉ sinh và mở rộng chương trình hỗ trợ điều trị hiếm muộn.
Ước tính hiện nay, trên cả nước có khoảng 65 trung tâm hỗ trợ sinh sản, có thể làm chủ tất cả các kỹ thuật tiên tiến trên thế giới. Mặc dù chi phí điều trị hiếm muộn tại Việt Nam thấp hơn nhiều nước nhưng vẫn là gánh nặng đối với nhiều gia đình do chưa được bảo hiểm chi trả. So với thu nhập bình quân, đây là khoản chi lớn, đòi hỏi có thêm chính sách hỗ trợ như giảm hoặc tài trợ chi phí điều trị. Ngoài ra, cần đẩy mạnh giáo dục sức khỏe sinh sản từ sớm, mở rộng tiếp cận công nghệ hỗ trợ sinh sản và nâng cao nhận thức về vai trò của nam giới trong xây dựng gia đình.
Những đề xuất này không chỉ nhằm cải thiện tình trạng sinh sản tại Việt Nam mà còn hướng đến việc xây dựng một môi trường sống và làm việc thân thiện hơn cho phụ nữ. Việc hỗ trợ tài chính, mở rộng tiếp cận các phương pháp điều trị hiếm muộn và nâng cao nhận thức xã hội không chỉ giúp giảm áp lực kinh tế lẫn tâm lý mà còn tạo điều kiện để phụ nữ chủ động lựa chọn con đường phù hợp, cân bằng giữa sự nghiệp và gia đình.
Với sự bảo trợ của Tổng Lãnh sự quán Đức tại TP.HCM và sự đồng hành của Merck, tọa đàm kỳ vọng sẽ trở thành một diễn đàn mở, nơi các chuyên gia và cộng đồng cùng chung tay tìm ra những giải pháp thiết thực, hướng tới một chiến lược tổng thể và bền vững trong vấn đề dân số.
