Tương lai của loài người và coronavirus

Biến thể siêu truyền nhiễm - Hàng loạt đột biến đáng chú ý

TS Adam Lauring - một nhà virus học và bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại Đại học Michigan (Mỹ) - cho biết: "Tôi cho rằng viễn cảnh ác mộng rằng coronavirus giống như bệnh cúm - liên tục thay đổi và luôn cần các loại vaccine cập nhật - có lẽ sẽ không xảy ra".

Tuy nhiên, điều mà nhiều nhà khoa học không tính đến là sự lây lan COVID-19 toàn cầu chưa được kiểm soát. 

Cho đến nay, hơn 239 triệu người đã bị nhiễm virus và 4,8 triệu người đã tử vong. Với mỗi lần lây nhiễm lại tạo ra những cơ hội mới cho virus đột biến. Bây giờ, gần 2 năm sau đại dịch, các nhà khoa học đang nghiên cứu coronavirus thông qua bảng chữ cái của các biến thể mới: Alpha lây lan nhanh, Beta né tránh miễn dịch, và tiếp tục thông qua Gamma, Delta, Lambda và gần đây nhất là Mu.

TS Lauring cho biết: "Chúng ta chỉ có những trường hợp nhiễm trùng không kiểm soát được ở hầu hết thế giới và điều đó sẽ dẫn đến nhiều cơ hội cho virus phát triển hơn".

Ngay cả đối với coronavirus, tiến hóa là một quá trình diễn ra dài và mối quan hệ giữa con người với SARS-CoV-2 vẫn còn sơ khai. Theo các nhà khoa học, con người rất khó có thể tiêu diệt được virus và những gì xảy ra trong vài năm tới - và nhiều thập kỷ tới - rất khó dự đoán.

 Nhưng di chứng của các đợt dịch bệnh từng xảy ra cũng như một số nguyên tắc sinh học cơ bản, có thể cung cấp manh mối về tương lai của coronavirus và con người.

Virus là những cỗ máy sao chép, chiếm quyền điều khiển các tế bào của cơ thể con người để tạo ra các bản sao bộ gen của chính chúng. 

Hầu hết thời gian, những lỗi này không có lợi cho virus; nhiều loại virus có hại và nhanh chóng biến mất. Nhưng đôi khi, một đột biến mang lại lợi thế. Phiên bản sau của virus có thể cạnh tranh với các đồng loại của nó, tạo ra một biến thể mới.

Coronavirus có thể thay đổi theo nhiều cách, nhưng có ba khả năng: Nó có thể trở nên dễ lây lan hơn, trốn tránh hệ thống miễn dịch của con người hoặc nó có thể trở nên độc hại hơn, gây ra bệnh nghiêm trọng hơn.

 Chuyên gia về sự tiến hóa của virus Jesse Bloom của Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, cho biết: "Coronavirus lây lan từ người này sang người khác nhanh hơn so với thời điểm mới xuất hiện. Điều này là do nhiều biến thế của virus gây ra, một số biến thể chúng tôi không hiểu hết".

Nhà virus học Robert Garry tại ĐH Tulane cho biết: "Về cơ bản chúng ta đang ở trong một đại dịch Delta. Có một sự gia tăng khác, một sự lan truyền khác của một biến thể tốt hơn".

 Sự phát triển của hệ thống miễn dịch đối với virus

Các nhà khoa học không mong đợi quá trình này sẽ tiếp tục mãi mãi và cho rằng có thể có một số giới hạn sinh học cơ bản về mức độ lây nhiễm của một loại virus. Theo TS Bloom, các loại virus thích nghi tốt với con người, chẳng hạn như bệnh sởi và cúm theo mùa, không liên tục trở nên dễ lây nhiễm hơn. Do đó, các biến thể mới của coronavirus không thể tái tạo cực nhanh hoặc di chuyển xa vô hạn.

Ngoài việc trở nên dễ lây lan hơn, một số biến thể coronavirus cũng có khả năng né tránh một số kháng thể của cơ thể con người. Các kháng thể, có thể ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào của cơ thể, được thiết kế để bám vào các phân tử cụ thể trên bề mặt của virus, cố định vào vị trí giống như các mảnh ghép. Nhưng đột biến gen trong virus có thể thay đổi hình dạng của các vị trí liên kết đó.

Tuy nhiên, tin tốt là có nhiều loại kháng thể khác nhau và một biến thể với một vài đột biến mới khó có thể thoát khỏi tất cả, các chuyên gia cho biết. TS Pepper – một chuyên gia miễn dịch học của trường Y   Washington (Mỹ) cho biết: "Hệ thống miễn dịch cũng đã phát triển để có nhiều thủ thuật nhằm chống lại sự tiến hóa của virus.

Tuy nhiên, việc coronavirus có trở nên độc hại hơn hay không, gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng hơn hay không – lại là điều khó dự đoán đối với các nhà khoa học. Tuy nhiên, một số người dự đoán rằng những biến thế virus mới sẽ nhẹ hơn theo thời gian.

Vũ khí chiến đấu: vaccine

Mặc dù nhiều con đường khả thi đã mở ra cho ngoài người, nhưng điều chắc chắn là SARS-CoV-2 sẽ không ngừng phát triển - và cuộc chạy đua vũ trang giữa virus và loài người chỉ mới bắt đầu.

Loài người đã thua trong vài hiệp đầu tiên bằng cách cho phép virus lây lan mà không bị kiểm soát, nhưng sau đó đã có vũ khí mạnh mẽ để chiến đấu lại: đó là các loại vaccine hiệu quả cao, được phát triển với tốc độ kỷ lục.

TS Read nhận định: "Tôi có niềm tin lớn rằng chúng ta có thể sắp xếp bất kỳ quỹ đạo tiến hóa virus bất lợi nào bằng cách cải tiến vaccine hiện tại hoặc thế hệ tiếp theo"