Gặp Moong Thái Xuyên (SN 1959) bây giờkhông thể ngờ rằng có lúc anh (Bí thư Đảng ủy xã Nậm Nhóong, Quế Phong, Nghệ An) từng đi buôn “cơm đen” và một tướng cướp “có số có má” ở vùng Tây Bắc xứ Nghệ.
“Mình được như ngày hôm nay là nhờ công an Tường cả đấy (Đại tá Lữ Văn Tường, nguyên Đội trưởng Đội Cảnh sát hình sự Công an huyện Quế Phong, nay là Phó Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An - PV). Nếu không có công an Tường kiên trì động viên, thuyết phục thì có khi bây giờ mình cũng đã bỏ mạng trong những chuyến vượt biên tìm hàng hay đang ngồi bóc lịch trong tù vì tội cướp bóc, trấn lột rồi”, Bí thư Xuyên mở đầu câu chuyện của mình như thế.
Đi buôn ma túy mong thoát khỏi kiếp nghèo
Nhưng sự đời chẳng được như người ta kỳ vọng, khi Moong Thái Xuyên 13 tuổi thì mẹ mất. Một mình gồng gánh nhưng bố Xuyên vẫn động viên con tới trường. Sau 5 năm sau, đói khổ, lao lực, ông cũng bỏ anh em Xuyên mà đi. Cũng trong năm đó (năm 1977) người anh cả Moong Văn Thu hy sinh ở mặt trận biên giới Tây Nam. Gác giấc mơ học hành, Moong Thái Xuyên về thay cha mẹ chăm sóc 3 em thơ dại.
Các em cứng cáp thêm một tý thì cũng là lúc Xuyên viết đơn tình nguyện vào bộ đội. Nhưng do nhà neo người, lại có anh là liệt sỹ nên được phân công vào một đơn vị quân sự địa phương. Năm 1980, đơn vị giải thể, Xuyên trở về bản. Không có công ăn việc làm, hạt gạo, hạt muối cũng trở nên đắt đỏ. Xuyên quyết chí đi làm giàu.
Vượt biên sang Lào tìm việc nhưng chưa kịp tìm một công việc lương thiện thì Xuyên đã gia nhập một đường dây đưa thuốc phiện từ Lào về Việt Nam. Từ một chân rết, dần dần Xuyên thiết lập một đường dây buôn ma túy xuyên quốc gia của riêng mình. Sống chết cùng ma túy và những vụ tranh giành lãnh địa nhưng được cái Xuyên không hề nghiện. Dần dần, các băng nhóm buôn thuốc phiện lớn mạnh thì cũng lúc Xuyên và đám đệ tử mất thị trường tiêu thụ và chuyển hướng đi cướp bóc, trấn lột. Ngày đó, Xuyên là nỗi kinh hoàng của người dân các bản làng khu vực biên giới Quế Phong, Kỳ Sơn.
Vào một ngày đầu năm 1980, Xuyên vượt biên qua Lào, trong lúc đang tính kế qua Thái Lan thì bị bắt tại Viêng Chăn. Chỉ trong 2 năm 1980-1981, Xuyên vào tù ra tội 3 lần. Và rồi những ngày tháng nằm trong phòng giam, chính bộ đội biên phòng, công an Tường và người vợ trẻ đã kéo Xuyên ra khỏi bóng tối mịt mù để làm lại cuộc đời từ hai bàn tay trắng.
Chị Lữ Thị Chuyên - vợ Xuyên, cho biết: “Lấy Xuyên rồi mới thấy con người này không dễ thay đổi. Bản làng sợ anh ấy, còn mẹ con tôi thì khốn khổ cùng đường bởi có chồng, có cha mà cũng như không. Ngày Xuyên quyết vượt biên sang nước ngoài thì tôi rơi xuống vực sâu. Một người chồng buôn ma túy, một tên tướng cướp không làm tôi đau bằng việc có một người chồng rời bỏ quê hương bản quán để sống lưu vong. Nhưng nhờ bộ đội biên phòng, nhờ công an Tường kiên trì thuyết phục, anh ấy cũng chịu nghe ra mà tìm sang con đường sáng để đi”.
Sau 3 tháng cải tạo, Moong Thái Xuyên trở về hiền lành trong cái ngạc nhiên đến ngơ ngác của dân bản. Nói về những ngày đen tối đã qua, Moong Thái Xuyên cứ nhắc mãi đến cán bộ Tường, đến những cán bộ biên phòng, đến người vợ đã chịu bao nhiêu khổ cực nhưng vẫn tin chồng mình còn có đường về. “Cái nợ ân tình đó trả bao giờ cho hết được. Đó cũng chính là động lực để mình sống tốt hơn, như một cách để trả món nợ đời”, Xuyên tâm sự.
Đến làm Chủ tịch, Bí thư Đảng ủy xã
Ngày Xuyên trở về bản Huồi Cam, trong nhà không còn vật dụng gì đáng giá. Nhìn đứa con trai đầu quặt quẹo vì đói ăn, đói mặc, gian nhà tranh rách nát, Xuyên khóc rưng rức như một đứa trẻ. Từ đấy, Xuyên lao vào làm việc như điên để bù đắp cho gia đình. Hết phát rẫy tra hạt đến hùng hục đi đào ao thuê, làm cỏ rẫy, xẻ gỗ. Được sự giúp đỡ của chính quyền địa phương, vợ chồng Xuyên được vay vốn ngân hàng mua thêm con trâu, con bò phát triển sản xuất.
Vợ chồng con cái đồng lòng, chẳng mấy chốc khó khăn được đẩy lùi. Mô hình phát triển kinh tế của Xuyên trở thành điểm sáng cho thanh niên bản Huồi Cam và xã Nậm Nhóong học hỏi. Xuyên không dấu điều gì. Bao nhiêu bí quyết, kinh nghiệp tích lũy được, Xuyên chia sẻ cho mọi người. Rồi cũng chính Xuyên đến từng nhà, gặp từng người có người nghiên để vận động, thuyết phục họ từ bỏ ma túy.
Cộng với cách ăn nói có duyên, năng khiếu hoạt động văn nghệ và cũng là người “nhiều chữ nhất bản”, Moong Thái Xuyên được tín nhiệm bầu vào Bí thư chi đoàn Huồi Cam. Sự xông xáo, nhiệt tình của Bí thư chi đoàn Moong Thái Xuyên, phong trào chung của bản cứ lên vù vù, nhiều gia đình thanh niên học tập kinh nghiệm xây dựng được nhiều mô hình phát triển kinh tế mới. Người ta ra rẫy cày cấy thay vì ủ rũ bên bàn đèn thuốc phiện. Trẻ em được đến trường học “cái chữ Bác Hồ”. Huồi Cam dần dần đổi thay.
Từ mô hình hoạt động hiệu quả của Chi đoàn Huồi Cam, Moong Thế Xuyên được tín nhiệm giao trọng trách Phó Bí thư rồi Bí thư Đoàn TNCS Nậm Nhóong. Mọi công việc được giao đều hoàn thành một cách xuất sắc, năm 1991, Moong Thái Xuyên vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng rồi lần lượt đảm nhận trọng trách Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã và hiện giờ là Bí thư Đảng ủy xã Nậm Nhoóng. Đây là nhiệm kỳ thứ 2 ông giữ trọng trách này.
Từ ngày được Đảng, Nhà nước tin tưởng giao cho trọng trách, Bí thư Moong Thái Xuyên luôn đặt nhiệm vụ giúp đồng bào mình sớm thoát nghèo lên đầu. Dưới sự lãnh đạo của "thủ lĩnh" Moong Thái Xuyên người Thái và Khơ mú ở xã Nậm Nhoóng đã biết cách làm ăn. Đặc biệt, ông cũng là người có công lớn trong việc vận động bà con triển khai trồng lúa nước từ 1 vụ sang 2 vụ, kết hợp với chăn nuôi, phát triển kinh tế rừng, di dời chuồng trại chăn nuôi ra khỏi gầm nhà... Nhưng trong tâm trí của Bí thư Moong Thái Xuyên vẫn canh cánh một nỗi niềm: “Nậm Nhóong có gần 450 hộ dân thì vẫn còn 430 hộ nghèo, chiếm tới hơn 90%. Được Đảng và Nhà nước quan tâm, Nậm Nhóong đã có điện lưới về đến tận bản. Thế nhưng để Nậm Nhóong sớm thoát khỏi xã đặc biệt khó khăn còn nhiều việc phải làm và cần các cấp quan tâm đầu tư nhiều lắm”.
4 người con của ông giờ đã lớn khôn, cuộc sống ổn định nhưng ông đặc biệt tự hào về cậu con trai út Moong Văn Tình, hiện là sinh viên Học viện Báo chí tuyên truyền. Ông tin tưởng chính Tình và những người con xã Nậm Nhóong được học hành đến nơi đến chốn sẽ là những người trở về làm thay da đổi thịt vùng đất nơi địa đầu biên giới này.