Tự ý dùng kháng sinh khi mắc sởi có thể làm bệnh nặng hơn

1. Nguy cơ bùng phát dịch sởi khi thời tiết giao mùa

Những năm gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã liên tục đưa ra cảnh báo về sự gia tăng số ca mắc sởi và nguy cơ bùng phát dịch tại nhiều khu vực trên toàn cầu. Nguyên nhân sâu xa là sự suy giảm tỷ lệ bao phủ vaccine phòng sởi trên toàn cầu, khiến miễn dịch cộng đồng không đạt ngưỡng cần thiết

Năm 2025 được đánh dấu là năm bùng phát dịch sởi theo chu kỳ (khoảng 5 năm một lần) tại Việt Nam. Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và Bộ Y tế, các chiến dịch tiêm chủng bổ sung đã được triển khai khẩn trương. Dù dịch đã được kiểm soát tốt hơn so với đỉnh điểm đầu năm, nhưng nguy cơ bùng phát vẫn tiềm ẩn vào dịp cuối năm, đặc biệt do:

- Cuối năm là thời điểm chuyển mùa, thời tiết lạnh và ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh đường hô hấp, trong đó có sởi, lây lan mạnh hơn.

- Các hoạt động lễ hội, sự kiện cuối năm như Tết dương lịch, Tết Nguyên đán khiến người dân di chuyển nhiều, tiếp xúc đông đúc, làm tăng khả năng lây truyền mầm bệnh trong cộng đồng.

- Vẫn còn tồn tại các nhóm đối tượng chưa được tiêm chủng đầy đủ hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng, tạo thành "túi" miễn dịch thấp trong cộng đồng, nơi virus có thể tiếp tục lây lan.

2. Biện pháp chăm sóc và điều trị sởi

Chăm sóc và điều trị hỗ trợ là yếu tố quyết định để giảm nhẹ triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng sởi và giúp cơ thể hồi phục sau sởi.

Cách ly và nghỉ ngơi

- Cách ly: Người bệnh cần được cách ly hoàn toàn, đặc biệt là trong giai đoạn khởi phát và mọc ban, để tránh lây nhiễm cho cộng đồng.

- Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi tại giường là bắt buộc, tránh hoạt động thể chất quá sức để cơ thể tập trung năng lượng chống lại virus.

Dinh dưỡng và điều trị hỗ trợ

- Uống nhiều nước: Cung cấp đủ nước, dung dịch điện giải oresol pha đúng tỉ lệ để bù lại lượng nước mất do sốt và tiêu chảy nếu có.

- Ăn uống đầy đủ: Ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng, đặc biệt là protein và vitamin.

- Bổ sung vitamin A: Sởi làm giảm nghiêm trọng nồng độ vitamin A trong cơ thể, có thể dẫn đến mù lòa và tăng nguy cơ biến chứng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, bổ sung vitamin A là rất quan trọng cho bệnh nhân sởi.

- Hạ sốt: Dùng paracetamol đúng liều lượng khi sốt trên 38,5 độ C.

- Vệ sinh thân thể: Tắm nhanh bằng nước ấm trong phòng kín gió, không kiêng nước.

- Chăm sóc da và mắt: Vệ sinh mắt bằng nước muối sinh lý thường xuyên; giữ da sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.

- Giảm ho: Dùng các biện pháp dân gian như mật ong chanh hoặc các thuốc giảm ho theo chỉ định để làm dịu cơn ho.

- Theo dõi biến chứng: Cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường như lơ mơ, co giật, thở nhanh, khó thở, hoặc các dấu hiệu bội nhiễm vi khuẩn.

Bệnh sởi là một bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vaccine. Việc tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn tạo miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi dịch bệnh nguy hiểm này.

3. Sai lầm khi dùng thuốc kháng sinh

Sởi là bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus gây ra. Vì vậy, kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng trực tiếp tiêu diệt virus sởi. Do vậy, nếu phụ huynh thấy trẻ sốt cao, ho... mà tự mua kháng sinh về cho trẻ uống, có thể ảnh hưởng tiêu cực:

- Không có tác dụng điều trị: Kháng sinh không làm bệnh sởi thuyên giảm hay ngăn ngừa ban mọc.

- Suy giảm miễn dịch: Virus sởi đã làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể (tình trạng suy giảm miễn dịch tạm thời sau sởi). Việc dùng kháng sinh không cần thiết có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, làm suy yếu thêm sức đề kháng tổng thể, tạo điều kiện cho các bệnh nhiễm trùng khác tấn công.

- Tác dụng phụ: Gây ra các tác dụng phụ không mong muốn như rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, dị ứng và tăng nguy cơ nhiễm nấm.

- Tăng nguy cơ kháng kháng sinh: Làm tăng khả năng vi khuẩn đề kháng thuốc, khiến việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn thực sự sau này trở nên vô cùng khó khăn.

Khi nào cần uống kháng sinh?

Kháng sinh chỉ được chỉ định khi xảy ra biến chứng hoặc bội nhiễm vi khuẩn trong quá trình mắc sởi hoặc sau khi sởi đã khỏi. Bệnh sởi làm suy yếu hệ miễn dịch nên nguy cơ bội nhiễm là rất cao.

Các dấu hiệu nghi ngờ bội nhiễm vi khuẩn:

- Viêm phổi do vi khuẩn: Đây là biến chứng nguy hiểm và phổ biến nhất, thường xảy ra sau khi ban sởi đã mọc. Dấu hiệu bao gồm sốt cao kéo dài hoặc sốt lại, ho nhiều hơn, ho có đờm đặc màu vàng/xanh, khó thở, thở nhanh.

- Viêm tai giữa cấp: Trẻ đau tai dữ dội, quấy khóc, sốt trở lại.

- Nhiễm trùng da, mắt: Các nốt ban sởi bị bội nhiễm, mưng mủ hoặc mắt bị viêm kết mạc mủ.

Nếu người bệnh chỉ sốt và ho do sởi đơn thuần, chăm sóc hỗ trợ là ưu tiên hàng đầu, không dùng kháng sinh. Khi bệnh nhân có các dấu hiệu nghi ngờ bội nhiễm vi khuẩn nêu trên, cần đưa đến gặp bác sĩ để được thăm khám. Bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh khi có bằng chứng hoặc nghi ngờ cao về bội nhiễm vi khuẩn. Việc này thường dựa trên khám lâm sàng, đôi khi cần xét nghiệm máu hoặc chụp Xquang phổi. Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh.

Mời độc giả xem thêm video: