Theo quan niệm của y học cổ truyền, chức năng tiêu hoá thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng thuộc về hai cơ quan chủ yếu là phủ Vị và tạng Tỳ. để cải thiện chức năng tiêu hoá và phòng chống các chứng trạng này có thể tiến hành các thao tác xoa bóp đơn giản vùng bụng, hai đường kinh Vị,Tỳ và một số huyệt vị đặc hiệu.
Xoa bụng trên và toàn bụng
Lựa chọn tư thế nằm hoặc nửa nằm nửa ngồi, dùng hai bàn tay đặt lên nhau, lấy điểm giữa đường nối mỏ ác và rốn làm trung tâm xoa vùng trên rốn theo chiều kim đồng hồ chừng 100 vòng với một lực ấn vừa phải. Tương tự như vậy, lấy rốn làm trung tâm xoa toàn bụng theo chiều kim đồng hồ từ trong ra ngoài rồi lại từ ngoài vào trong chừng 100 vòng sao cho toàn bụng ấm lên là được.
Xát mặt trước cẳng chân
Chọn tư thế ngồi, gác cẳng chân phải lên đùi trái, xòe rộng ngón cái bàn tay phải, bốn ngón kia khép chặt, đặt hổ khẩu vào bờ trước xương chầy ở dưới gối, các ngón tay ôm lấy cẳng chân, xát từ trên xuống dưới mắt cá với một lực ấn vừa phải chừng 30 - 50 lần sao cho cẳng chân ấm nóng lên là được. Sau đó đổi cẳng chân trái, tiến hành thao tác tương tự như đối với cẳng chân phải. Hai đường kinh Vị và Tỳ nằm hai bên phía trước cẳng chân, xoa xát như vậy có tác dụng làm lưu thông kinh mạch, tăng cường công năng của Tỳ Vị, góp phần cải thiện chức năng tiêu hoá.
 Day huyệt trung quản. |
Day ấn huyệt Trung quản
Chọn tư thế nằm ngửa hoặc nửa nằm nửa ngồi, dùng ngón tay cái day ấn huyệt Trung quản trong 1 phút. Vị trí huyệt Trung quản: lấy ở điểm giữa của đoạn nối rốn và điểm mũi ức. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, day bấm huyệt vị này có tác dụng tăng cường nhu động của dạ dày và ruột, kích thích tiết dịch, thúc đẩy quá trình tiêu hóa và hấp thu, dự phòng tích cực các chứng bệnh như đầy bụng, chậm tiêu, buồn nôn, ợ hơi, ợ chua, chán ăn, nấc...
Day ấn huyệt Kiến lý
Chọn tư thế nằm ngửa hoặc nửa nằm nửa ngồi, dùng ngón tay cái hoặc ngón giữa day ấn huyệt Kiến lý trong 1 phút. Vị trí huyệt Kiến lý: lấy ở điểm nối 3/8 dưới và 5/8 trên của đoạn nối rốn và điểm gặp nhau của hai bờ sườn. Huyệt vị này có tác dụng vận tỳ lý khí, hòa vị tiêu tích, thường được dùng để phòng chống các chứng bệnh như đầy bụng, chán ăn, chậm tiêu, đau bụng, nôn mửa...
 |
Day ấn huyệt Thiên khu
Chọn tư thế nằm ngửa hoặc nửa nằm nửa ngồi, dùng hai ngón tay cái hoặc hai ngón giữa day ấn đồng thời cả hai huyệt Thiên khu trong 1 phút. Vị trí huyệt Thiên khu: lấy ở rốn ngang ra 2 thốn. Huyệt vị này có tác dụng điều hòa vị tràng, lý khí tiêu trệ, phù thổ hóa thấp, thường được dùng để phòng chống các chứng bệnh như đau bụng vùng quanh rốn, sôi bụng, đầy bụng, chán ăn, ăn không tiêu, nôn, táo bón, tiêu chảy, kiết lỵ...
 |
Day ấn huyệt Túc tam lý
Chọn tư thế ngồi, dùng ngón tay cái hoặc ngón giữa day ấn huyệt Túc tam lý trong 1 phút. Vị trí huyệt Túc tam lý: sờ bờ trước xương ống chân (mào chày) từ dưới cổ chân ngược lên, đến gần khớp gối ngón tay bị mắc lại ở đâu thì đó là lồi củ trước xương chày, từ đây đo ra ngoài một khoát ngón tay là vị trí của huyệt, ấn có cảm giác tê tức lan xuống bàn chân. Huyệt vị này có công năng điều hòa tỳ vị, hóa thấp tiêu trệ, kiện vận tỳ dương, ôn trung tán hàn, bổ trung ích khí, điều hòa khí huyết, bổ hư cường thân, chuyên được dùng để phòng chống các bệnh lý thuộc đường tiêu hóa và nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, day ấn huyệt Túc tam lý có tác dụng điều hòa chức năng co bóp và tiết dịch của dạ dày và ruột, tăng cường năng lực tiêu hóa và hấp thu, dự phòng tích cực các chứng bệnh như đau dạ dày, ăn không tiêu, táo bón, sôi bụng, tiêu chảy, nôn nấc...
 Day huyệt tam âm giao. |
Day ấn huyệt Tam âm giao
Chọn tư thế ngồi, dùng ngón tay cái day ấn huyệt Tam âm giao trong 1 phút. Vị trí huyệt Tam âm giao: ở trên mắt cá chân trong 3 thốn, ngay sau bờ trong xương chày. Đây là huyệt vị thuộc kinh Tỳ, có tác dụng bổ tỳ thổ, trợ tiêu hoá, thông khí trệ, kiện tỳ trừ thấp, bổ can ích thận, thường được dùng để phòng chống các chứng bệnh ở đường tiêu hoá như ăn kém, đầy bụng, chậm tiêu, nôn, tiêu chảy...
ThS. Hoàng Khánh Toàn