(Nguyễn Văn Tý - TP.HCM)
Tử vong do mọi nguyên nhân (all-cause mortality) là thuật ngữ được sử dụng bởi các nhà dịch tễ học hoặc các nhà nghiên cứu theo dõi bệnh tật, để chỉ cái chết được gây ra do bất kỳ nguyên nhân nào. Bạn sẽ nghe nhắc tới thuật ngữ này trong các báo cáo khoa học hay các tin tức từ nghiên cứu gần đây nhằm khuyến khích xây dựng lối sống lành mạnh.
Thuật ngữ này được dùng để nói về bệnh tật hoặc tình trạng phơi nhiễm như với bức xạ, hóa chất độc hại… trong bối cảnh thống kê, được biểu hiện bằng tổng số người chết do nguyên nhân kể trên trong khoảng thời gian cụ thể.Bất cứ điều gì gây tử vong đều được xem xét “nguyên nhân tử vong”. Vì vậy, thuật ngữ Tử vong do mọi nguyên nhân là chỉ bất cứ nguyên nhân nào gây tử vong.
Nhiều nghiên cứu theo thời gian (nghiên cứu chiều dọc) nhằm đánh giá yếu tố nguy cơ nào dẫn đến những bệnh cụ thể như bệnh tim hay ung thư. Một yếu tố nguy cơ là một hành vi hay tình trạng làm cơ thể dễ tổn thương đối với một bệnh cụ thể nào đó. Ví dụ, hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ lớn. Hành vi đó làm tăng khả năng mắc bệnh ung thư và các bệnh lý khác, và sau cùng có thể dẫn đến tử vong. Các yếu tố nguy cơ chính khác bao gồm tiếp xúc quá mức với tia cực tím (có thể gây ung thư da) và chế độ ăn nghèo nàn hay không tập luyện thể dục thể thao. Tất cả những hành vi này đều khiến cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều vấn đề khác nhau.
Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng tử vong.Tuy nhiên, hầu hết các yếu tố có thể được giảm thiểu nhờ vào lựa chọn lối sống khỏe mạnh. Ví dụ, nhiều hành vi nhất định đã được chứng minh có nguy cơ tử vong thấp hơn gây ra bởi một số bệnh lý, như là các bệnh lý hô hấp và nhiễm trùng. Tập thể dục đều đặn mỗi ngày và chế độ ăn nhiều chất xơ; bỏ hút thuốc lá là các ví dụ điển hình làm giảm thiểu yếu tố nguy cơ.
Không phải yếu tố nguy cơ nào cũng có thể tránh được.Tuổi tác là một trong số đó, người già dễ mắc các bệnh nặng nề hơn. Các yếu tố khác như tiền sử gia đình hay di truyền cũng không thể kiểm soát. Tuy nhiên, khả năng tử vong của nhiều bệnh lý có thể giảm, trì hoãn hay các nguy cơ có thể giảm thiểu tùy vào lối sống.
Đó là các thói quen lành mạnh đơn giản như bỏ thuốc lá, ăn uống đầy đủ, duy trì tập luyện thể lực và đi khám sức khỏe định kỳ.
Lúc đầu, các nhà khoa học khó nêu ra chính xác lý do vì sao các thói quen tốt như duy trì cân nặng phù hợp lại giúp chúng ta tránh nhiều bệnh tật. Tuy nhiên, theo thời gian, các bằng chứng khoa học được tìm ra, giúp xây dựng và xác định các hành vi nào tốt cho sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Vì vậy, khi tham khảo các báo cáo về tỉ lệ tử vong do mọi nguyên nhân, bạn nên chú ý các lời khuyên được đưa ra trong báo cáo đó.