Tư vấn trước sinh giúp dự phòng lây truyền HIV như thế nào?

Quốc gia đầu tiên trên thế giới loại trừ lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con

SKĐS - Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa công nhận Maldives là quốc gia đầu tiên đạt được ba mục tiêu loại trừ — chấm dứt lây truyền từ mẹ sang con của HIV, giang mai và viêm gan B. Thành tựu này đánh dấu bước tiến lớn trong y tế công cộng và chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em toàn cầu.

1. HIV và nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con

HIV là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, tấn công các tế bào miễn dịch, làm cơ thể suy yếu, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội. Lây truyền HIV từ mẹ sang con qua ba giai đoạn:

- Trong thời kỳ mang thai: Virus HIV có thể truyền từ máu mẹ sang thai nhi qua nhau thai.

- Trong quá trình sinh nở: Khi em bé tiếp xúc với dịch âm đạo hoặc máu của mẹ.

- Trong giai đoạn cho con bú: HIV tồn tại trong sữa mẹ và có thể truyền sang trẻ khi bú.

Nếu không có biện pháp can thiệp, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con dao động từ 15 – 45%. Tuy nhiên, với điều trị dự phòng bằng thuốc kháng HIV (ARV) và quản lý thai kỳ đúng cách, nguy cơ này có thể giảm xuống dưới 2%.

2. Tư vấn trước sinh – bước quan trọng trong dự phòng lây truyền HIV

Tư vấn trước sinh không chỉ là cuộc trò chuyện giữa nhân viên y tế và thai phụ, mà còn là quá trình giáo dục sức khỏe toàn diện, giúp phụ nữ hiểu rõ tình trạng sức khỏe, nguy cơ lây nhiễm và biện pháp bảo vệ bản thân cùng em bé.

2.1. Giúp phụ nữ nhận thức về nguy cơ lây nhiễm HIV

Nhiều phụ nữ chưa hiểu rõ về các đường lây truyền HIV, đặc biệt là từ mẹ sang con. Tư vấn trước sinh giúp thai phụ hiểu rằng HIV có thể lây qua máu, quan hệ tình dục không an toàn, và từ mẹ sang con. Đồng thời nhận biết các yếu tố nguy cơ như: không xét nghiệm HIV trước khi mang thai, có bạn tình nhiễm HIV, quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su, hoặc dùng chung kim tiêm.

Điều này giúp phụ nữ chủ động bảo vệ bản thân và thai nhi thông qua các lựa chọn an toàn hơn.

2.2. Khuyến khích xét nghiệm HIV sớm và tự nguyện

Tư vấn trước sinh giúp giải tỏa tâm lý sợ hãi hoặc kỳ thị, khuyến khích phụ nữ tự nguyện xét nghiệm HIV sớm, tốt nhất là ngay trong 3 tháng đầu của thai kỳ. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mọi phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm HIV ít nhất một lần trong thai kỳ và lặp lại nếu có yếu tố nguy cơ cao.

Xét nghiệm HIV trong 3 tháng đầu thai kỳ giúp phát hiện sớm tình trạng nhiễm HIV, từ đó bác sĩ có thể bắt đầu điều trị dự phòng bằng thuốc kháng virus (ARV) kịp thời, giảm tải lượng virus trong máu và giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống dưới 2%. Nếu phát hiện muộn, việc can thiệp sẽ kém hiệu quả, nguy cơ lây truyền cho trẻ trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc cho bú sẽ cao hơn nhiều.

Việc xét nghiệm sớm cũng giúp thai phụ lập kế hoạch chăm sóc thai kỳ an toàn, lựa chọn hình thức sinh phù hợp, và được tư vấn về cách nuôi con đúng cách để hạn chế lây nhiễm qua sữa mẹ. Đồng thời, kết quả xét nghiệm HIV còn mang ý nghĩa cộng đồng, giúp bạn tình và các thành viên trong gia đình được xét nghiệm và dự phòng sớm nếu cần, qua đó ngăn chặn sự lây lan HIV trong xã hội.

Ngoài ra, xét nghiệm HIV tự nguyện giúp phụ nữ cảm thấy thoải mái, giảm lo lắng và tránh tình trạng kỳ thị hoặc ép buộc, tạo điều kiện để họ hợp tác tốt với nhân viên y tế trong suốt thai kỳ. Đây chính là nền tảng quan trọng để đảm bảo quyền lợi y tế và tinh thần cho phụ nữ mang thai, đồng thời góp phần vào mục tiêu loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con.

2.3. Cung cấp kiến thức về biện pháp dự phòng lây truyền HIV

Trong buổi tư vấn, nhân viên y tế sẽ giải thích các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV, bao gồm:

- Điều trị dự phòng bằng ARV: Nếu mẹ nhiễm HIV, điều trị ARV liên tục trong thai kỳ giúp giảm tải lượng virus, giảm đáng kể nguy cơ lây cho con. Trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HIV cũng sẽ được uống thuốc dự phòng ngay sau sinh.

- Chăm sóc thai kỳ an toàn: Lựa chọn hình thức sinh phù hợp, nhiều trường hợp sẽ được chỉ định mổ lấy thai để hạn chế tiếp xúc máu và dịch tiết. Quản lý chặt chẽ các biến chứng thai kỳ để đảm bảo sức khỏe của mẹ và bé.

- Phương pháp nuôi con: Với mẹ nhiễm HIV, cho trẻ uống sữa công thức là lựa chọn an toàn nhất để tránh lây nhiễm qua sữa mẹ. Nếu không có điều kiện về kinh tế hoặc nguồn sữa thay thế, cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ dự phòng lây nhiễm qua sữa mẹ theo hướng dẫn y tế.

- Dự phòng cho bạn tình: Tư vấn về quan hệ tình dục an toàn, khuyến khích sử dụng bao cao su để bảo vệ cả mẹ, bạn tình và thai nhi.

3. Lợi ích của tư vấn trước sinh đối với cộng đồng

Tư vấn trước sinh không chỉ bảo vệ sức khỏe của mẹ và bé, còn mang lại tác động tích cực cho cộng đồng. Khi thai phụ được xét nghiệm và điều trị dự phòng kịp thời, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con có thể giảm xuống dưới 2%, từ đó giảm số trẻ sinh ra nhiễm HIV, góp phần tiến tới mục tiêu loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con. Điều này giúp giảm gánh nặng chăm sóc và điều trị lâu dài cho trẻ nhiễm HIV, tiết kiệm chi phí y tế và nguồn lực xã hội.

Bên cạnh đó, tư vấn trước sinh còn nâng cao nhận thức cộng đồng, giảm kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV. Khi phụ nữ được trang bị kiến thức đúng đắn, họ có thể trở thành nguồn thông tin tích cực, lan tỏa hiểu biết về phòng ngừa HIV đến gia đình và xã hội.

Việc tư vấn cũng giúp bạn tình và gia đình của thai phụ tiếp cận dịch vụ y tế sớm, bảo vệ sức khỏe của nhiều người khác. Nhờ vậy, tư vấn trước sinh không chỉ bảo vệ một cá nhân hay một gia đình mà còn góp phần kiểm soát dịch HIV/AIDS trong cộng đồng, hướng đến một xã hội khỏe mạnh, an toàn hơn.

4. Những lưu ý khi triển khai tư vấn trước sinh

- Bảo mật thông tin: Thai phụ cần được đảm bảo rằng kết quả xét nghiệm và thông tin cá nhân được giữ kín.

- Tôn trọng và đồng cảm: Nhân viên y tế nên tư vấn với thái độ không phán xét, khuyến khích phụ nữ chủ động chăm sóc sức khỏe.

- Tiếp cận dịch vụ y tế sớm: Phụ nữ nên đi khám thai định kỳ và tham gia tư vấn ngay từ giai đoạn lập kế hoạch mang thai.

- Tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội: Gia đình và bạn đời đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tâm lý và chăm sóc thai phụ.

Xem thêm video đang được quan tâm: