Ngày 24/6/2015, GS.TS Trần Văn Khê qua đời để lại một mất mát to lớn đối với Việt Nam, đặc biệt là nền âm nhạc nước nhà. Bởi GS.TS Trần Văn Khê không chỉ là người có công đầu trong việc quảng bá nền âm nhạc truyền thống Việt Nam ra thế giới mà còn là “một nhà văn hóa phi thường”. Trong hơn 90 năm, Giáo sư đã để lại một kho tư liệu đồ sộ, không chỉ về âm nhạc truyền thống Việt Nam mà còn là văn hóa Việt Nam mà suốt một đời ông đã miệt mài nghiên cứu. Trong những tư liệu quý giá đó, còn có một tư liệu quan trọng không kém, đó chính là cuộc đời của Giáo sư với những bài học, kinh nghiệm sống của ông qua hai thập kỷ. Tất cả được gửi gắm trong cuốn sách Tự truyện Trần Văn Khê – Những câu chuyện từ trái tim.
Tự truyện Trần Văn Khê – Những câu chuyện từ trái tim được Công ty Văn Hóa Sáng Tạo Trí Việt First News xuất bản vào tháng 7 năm 2010 nhân dịp Giáo sư tròn 90 tuổi. Quyển sách đã phác họa một cách giản dị, ấm áp chân dung một cây đại thụ trong nền âm nhạc Việt Nam, được bạn đọc đón nhận nồng nhiệt với gần 15.000 cuốn sách qua 5 lần tái bản. Quyển sách đã mang lời động viên chân tình đến những ai đang đối diện với bão táp cuộc đời, hay đang chùn bước trong hành trình chinh phục ước mơ hoặc đang băn khoăn trước những ngã rẽ cuộc sống.
Đặc biệt, lần tái bản thứ 6 này với phần bổ sung “Những chọn lựa quan trọng trong cuộc đời tôi” được GS.TS Trần Văn Khê viết vào những tháng cuối đời với 11 chọn lựa mang tính quyết định của cuộc đời Giáo sư. Phần bổ sung với hơn 12000 từ là những câu chữ tâm huyết mà Giáo sư chắt lọc để gửi tới bạn đọc như lời mở đầu ông viết: “Trong đời sống, mỗi một con người đều có hoàn cảnh sinh hoạt khác nhau, công việc khác nhau và tính cách khác nhau, do đó đường đời của mỗi người không phải ai cũng như ai. Người có ý chí hoặc can đảm thì có thể tự quyết định lấy cuộc đời mình, đi theo đam mê và vun trồng cho tương lai, cho đời sống của mình theo như những gì mình mong muốn. Người rụt rè buông xuôi thì phó mặc cho số phận hoặc trò may rủi. Quan trọng nhất là phải biết chọn lựa cho bản thân những gì cần thiết để đi tới mục đích cuối cùng mà mình đang hướng đến.”
Trong lần tái bản đặc biệt này, quyển sách được mang tên “Trí Huệ để lại cho đời”, bởi tầm vóc và sức ảnh hưởng của Giáo sư Trần Văn Khê vô cùng to lớn, khó ai thay thế được. Giáo sư không chỉ để lại TRÍ với số lượng kiến thức, tài liệu khổng lồ về âm nhạc và văn hóa Việt Nam, mà còn là HUỆ bởi một nhân cách lớn, một trái tim rộng mở mà ông để lại cho thế hệ sau. “Trí Huệ để lại cho đời” được tái bản vào đúng ngày sinh của ông, ngày 24/7/2015 và cũng là một tháng sau ngày ông mất. Quyển sách là sự tưởng nhớ cũng như tri ân đặc biệt dành cho con người đầy tài hoa và đức độ này.
Cuộc đời GS.TS Trần Văn Khê là hành trình phong phú với bao điều thú vị, thăng trầm; khởi đầu bằng việc bén duyên rất sớm với âm nhạc truyền thống, rồi vượt qua bao nhiêu trở ngại để yêu bằng trọn vẹn tâm hồn, hiến dâng tất cả trí huệ, tâm huyết cho người tình âm nhạc. Quyển Tự truyện được viết dành cho các bạn trẻ, với những bài học, kinh nghiệm suốt cuộc đời và đặc biệt là chặng đường hơn 50 năm bôn ba nước ngoài. Sách ra đời từ tâm nguyện của GS.TS Trần Văn Khê muốn sẻ chia đến người trẻ những thông điệp tu thân, thích nghi và vượt lên hoàn cảnh khó khăn, xác định mục tiêu cuộc đời, sống hết mình với những ước mơ đẹp, làm chủ bản thân trước những cám dỗ.
Sách gồm 12 câu chuyện là những trải nghiệm sinh động của GS.TS Trần Văn Khê, trải dài từ thuở ấu thơ ở làng Vĩnh Kim (tỉnh Tiền Giang), sớm mồ côi cha mẹ, đến tuổi thanh niên ấp ủ bao hoài bão, từ chuyến đi rời xa đất nước vào năm 1949 đến hành trình khắp năm châu để giới thiệu âm nhạc truyền thống Việt Nam. Đó còn là hình ảnh GS.TS Trần Văn Khê với những nghĩ suy “rất đời” về “hỷ, nộ, ái, ố”, một người cha với phương pháp dạy con đáng để các phụ huynh suy ngẫm; một tinh thần lạc quan, say mê làm việc dẫu đang chống chọi với nhiều căn bệnh… Ở mỗi một câu chuyện, bạn đọc sẽ dễ dàng nhận thấy những thông điệp sống giản dị được đúc kết từ một cuộc đời được bao người trân quý, ngưỡng mộ.
12 câu chuyện gồm: Vượt khỏi bóng mây buồn tuổi thơ mồ côi, Những bài ca cho bịnh tật, Học như thể đời chẳng dài lâu, Tự lực cánh sinh, Làm chủ bản thân, Tùy cơ ứng biến, Yêu đờn như yêu người, Việt Nam luôn trong tim, Dạy con bằng trái tim tỉnh táo, Yêu chiếc áo dài để thêm hiểu mình là ai, Hạt ngọc tâm hồn mang tên khiêm tốn, Cố gắng ứng đối trọn vẹn với người.
Sách do First News phát hành trên toàn quốc.
GS.TS. Trần Văn Khê sinh ngày 24 – 7 – 1921 tại làng Vĩnh Kim, tỉnh Mỹ Tho (Tiền Giang ngày nay) trong gia đình bốn đời nhạc sĩ. Lên 6 tuổi biết đàn kìm (đàn nguyệt), 8 tuổi biết đàn cò (đàn nhị), 12 tuổi biết đàn tranh, đánh trống nhạc…
Năm 1941: Thi đậu Thủ khoa Tú tài.
Năm 1949: Sang Pháp, học tại Viện Khoa học Chánh trị Paris.
Năm 1951: Tốt nghiệp Khoa học Chánh trị, Khoa giao dịch Quốc tế.
Từ năm 1954 đến 1958: Học Đại học Văn Khoa Paris, Viện Âm nhạc học (Đại học Sorbonne)
Năm 1958: Ông là người Việt Nam đầu tiên đỗ tiến sĩ Khoa Âm nhạc học. Đề tài luận án: “La musique Vietnamienne Traditionnelle” (Âm nhạc truyền thống Việt Nam).
1959 – 1988: Làm việc tại Trung tâm Quốc gia nghiên cứu khoa học (Pháp). Từ năm 1969, ông chỉ đạo nghiên cứu và làm giám khảo cho 40 cuộc thi cao học và tiến sĩ tại Đại học Sorbonne.
Từ 1970 – đến nay: Dạy thỉnh giảng cho các trường đại học, thuyết trình và giới thiệu âm nhạc truyền thống Việt Nam trên đài truyền thanh, truyền hình tại nhiều nước trên thế giới.
Ông từ trần ngày 24 – 6 – 2015 trong niềm tiếc thương vô hạn và là mất mát lớn cho nền âm nhạc Việt Nam.
"Với tôi, GS Khê là một con người đã vắt kiệt hết máu tủy để giữ gìn, phát huy và quảng bá âm nhạc truyền thống Việt không chỉ trong nước mà còn nhiều nơi trên thế giới. Sự công nhận ca nhạc tài tử Nam bộ của Việt Nam là di sản phi vật thể phải gìn giữ của nhân loại mà UNESCO đã vinh dự trao cho Việt Nam, là công lao rất lớn của GS Trần Văn Khê. Tôi còn được biết, sau khi UNESCO công nhận đờn ca tài tử, ông đã bắt tay ngay vào soạn một bộ hồ sơ chuẩn bị trình cho UNESCO về nghệ thuật cải lương, môn nghệ thuật đã có hơn 100 năm hình thành và phát triển để họ công nhận đó là tài sản phi vật thể cần bảo tồn của nhân loại.
Tiếc thay, công trình này vẫn còn dang dở và cũng không biết ai có thể có khả năng kế thừa để soạn xong một bộ hồ sơ hoàn chỉnh. Có lẽ còn rất lâu sau này. Tôi ở BCH Hội âm nhạc TPHCM, Hội Nhạc sĩ VN nên cũng nghe và hiểu nỗi đau đáu của ông từ khi ông về nước. Đó là làm sao đưa âm nhạc dân tộc vào giảng dạy ở nhà trường, từ cấp 1 trở lên, để cho các thế hệ mai sau này, dù có đi theo các trào lưu âm nhạc thời thượng trên thế giới thì cũng biết nghe, biết cảm, biết trình tấu âm nhạc dân tộc. Đó là nguyện ước lớn lao của ông mà ông chưa thực hiện được, dù đã bỏ biết bao tâm sức.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Hiên
PV
