Hiện nay, nhân loại có tuổi thọ ngày càng cao. Người lớn tuổi chiếm tỉ lệ đáng kể trong cơ cấu dân số. Tuổi càng cao thì tỷ lệ testosteron trong cơ thể ngày càng giảm dễ dẫn đến nhiều bệnh lý, mà chủ yếu là suy giảm chức năng tình dục. Đây là vấn đề đang được thế giới quan tâm nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho nam giới khi tuổi không còn trẻ nữa.
Tác dụng sinh học
Ở giai đoạn phôi thai, testosteron quyết định sự biệt hóa của cơ quan sinh dục nam, từ đầu tuần thứ 8, dưới tác dụng của HCG do nhau thai tiết ra, tế bào leydig của tinh hoàn bắt đầu sản xuất testosteron. Testosteron giúp hình thành mào tinh, ống dẫn tinh và túi tinh. Mặt khác, testosteron còn giúp phát triển bìu và dương vật, 3 tháng cuối thai kỳ nó giúp tinh hoàn đi xuống bìu.
Khi dậy thì, testosteron giúp phát triển các đặc tính sinh dục thứ phát và kiểu hình nam giới (da, lông tóc, tiếng nói trầm…). Giúp ống sinh tinh phát triển to lên và dài ra. Testosteron cùng với FSH khởi phát và duy trì quá trình sinh tinh ở tinh hoàn. Ngoài ra, testosteron còn tác động lên sự phát triển của hệ cơ giúp tăng khối lượng cơ, duy trì sự phát triển về thể lực, mọi hoạt động về tinh thần, trí tuệ và hoạt động tình dục.
 Suy giảm testosteron dẫn đến mãn dục nam. |
Khi cơ thể thiếu testosteron
Testosteron có vai trò quan trọng trong cả cuộc đời người đàn ông, tuy vậy nó chỉ đạt mức cao nhất vào độ tuổi 20 - 40. Khi tuổi càng cao thì lượng testosteron càng thiếu hụt. Testosteron giảm sút làm cho hoạt động nhận thức, tình trạng sức khỏe chung và sức khỏe tình dục cũng bị suy giảm theo. Cuối cùng, kết quả xấu nhất là thay đổi về tỷ trọng xương và bệnh loãng xương có thể dẫn đến gãy xương. Gần đây, người ta thấy rằng suy giảm testosteron còn là nguyên nhân gây ra hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường týp II, đó là hai yếu tố nguy cơ lớn của các bệnh lý tim mạch và tỉ lệ tử vong cao ở nam giới lớn tuổi.
Sự rối loạn sản xuất testosteron ở mỗi giai đoạn, ở từng nam giới có những biểu hiện bất thường khác nhau. Trong số đó phải nói đến các trường hợp hội chứng thiếu hụt testosteron mà người ta gọi là “mãn dục nam”. Đây là hội chứng gồm cả lâm sàng và xét nghiệm. Dấu hiệu lâm sàng thường xuất hiện một cách từ từ mà không có biểu hiện đặc hiệu và các dấu hiệu này thường lẫn với các biểu hiện của bệnh lý khác. Các dấu hiệu tình dục đặc trưng là giảm ham muốn hoạt động tình dục, rối loạn cương dương, giảm tần suất cương tự phát, nổi cục khó chịu ở vú và u vú lành tính...
 Testosteron được tiết ra ở tế bào leydig. |
Liệu pháp testosteron thay thế
Nói thay thế vì nó là “sản phẩm tổng hợp” không phải “hàng chính hãng” do tinh hoàn sản xuất. Từ testosteron tự nhiên (C19H28O2) người ta đã “bắt chước” sản xuất ra rất nhiều loại testosteron hóa học tổng hợp. Hiện có gần 20 dẫn xuất với hơn 130 biệt dược dưới dạng thuốc tiêm (50mg, 100mg và 200mg), thuốc viên (25mg và 40mg), dạng gel, cao dán, thuốc bôi xoa, thuốc ngậm.
Qua một số theo dõi những người được điều trị liệu pháp testosteron thay thế thấy họ đều hài lòng vì nó đã giúp cải thiện những biến đổi đôi khi xảy ra sớm ngay từ tuổi 50. Theo các tài liệu y văn đã được chứng thực từ hơn 60 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên, đều chứng minh một cách thuyết phục về sự gia tăng lợi ích của việc sử dụng testosteron cho bệnh nhân có biểu hiện mãn dục nam trên 40 tuổi. Những tác dụng tích cực này trên các khía cạnh như: gia tăng các vấn đề tình dục, bao gồm động cơ tình dục, suy nghĩ tình dục, giảm rối loạn cương dương và tăng tần suất thành công trong quan hệ tình dục. Ngoài ra, nó còn cải thiện chỉ số khối BMI cơ thể (tăng khối cơ, giảm mỡ, giảm chu vi vòng bụng), tăng khả năng hoạt động trí não, tăng mật độ xương, tăng sức mạnh cơ bắp và giảm trầm cảm… Vì ngày càng có nhiều nam giới nhận thấy liệu pháp bổ sung testosteron có tác dụng tốt, cho nên các nhà nghiên cứu đang nỗ lực tạo ra những sản phẩm có lợi ích tối đa lại ít tác dụng phụ nhất. Trong mấy năm gần đây, năm nào lượng testosteron bán ra cũng tăng gấp đôi, năm sau cao hơn năm trước.
Tuy nhiên, khi bổ sung testosteron có thể làm cho bệnh lý phì đại lành tính tuyến tiền liệt to ra, hay ung thư tuyến tiền liệt nghiêm trọng hơn. Do đó, trước khi dùng testosteron cần kiểm tra tuyến tiền liệt và định lượng PSA (kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt bình thường không có hoặc rất thấp dưới 4 nanogam/ml). Xu hướng chung vẫn cho rằng cần phải có những khảo sát nghiên cứu trên diện rộng hơn và theo dõi lâu dài hơn về những nguy cơ và lợi ích của bổ sung testosteron. Chỉ nên chỉ định điều trị cho những người có đầy đủ tiêu chuẩn cả về lâm sàng cũng như xét nghiệm chẩn đoán mãn dục nam. Mặt khác, để nồng độ testosteron phát huy được tác dụng sinh lý trong cơ thể cần phải theo dõi lượng testosteron sau mỗi lần dùng thuốc để chỉnh liều cho phù hợp với từng người, chứ không có một liều chung cho tất cả các trường hợp điều trị.
BS.Vũ Hướng Văn