Truyền thông tích cực về HIV – Thay đổi nhận thức từ chính ngôn ngữ chúng ta dùng

1. Khi ngôn từ vô tình trở thành rào cản

Trong nhiều năm, những cụm từ như ‘nhiễm HIV/AIDS’, ‘người mắc căn bệnh thế kỷ’, hay ‘con nghiện, gái mại dâm, đồng tính lây bệnh’… từng phổ biến trên báo chí và mạng xã hội. Dù không cố ý, nhưng chính những cách diễn đạt này đã vô tình củng cố định kiến, khiến người sống chung với HIV bị xa lánh và sợ hãi khi tiếp cận dịch vụ y tế.

Ngôn ngữ kỳ thị là một trong những rào cản lớn nhất trong công tác phòng, chống HIV. Một cụm từ sai có thể làm chậm cả tiến trình điều trị, vì người bệnh e ngại bị đánh giá hay tiết lộ thông tin cá nhân...

Sự thay đổi nhận thức bắt đầu từ những điều tưởng chừng đơn giản: Gọi đúng tên, nói đúng cách. Thay vì ‘người nhiễm HIV’, chúng ta cũng có thể nói ‘người sống chung với HIV’ – cách diễn đạt này nhấn mạnh con người chứ không phải virus và thể hiện họ vẫn có cuộc sống, công việc, gia đình và tương lai như bao người khác.

Tương tự, không nên dùng ‘bệnh nhân AIDS’ – vì AIDS không phải là danh tính, mà là một giai đoạn y khoa của HIV. Cũng không nên nói ‘lây nhiễm HIV’, mà là ‘nguy cơ phơi nhiễm HIV’ hoặc ‘nguy cơ truyền HIV’... Với cách ói thân thiện sẽ giúp loại bỏ nỗi sợ, hướng đến sự hiểu biết và chia sẻ.

2. Truyền thông tích cực – khơi dậy hy vọng, thúc đẩy hành động

HIV ngày nay không còn là bản án tử hình. Với thuốc điều trị kháng virus (ARV), người sống chung với HIV có thể sống khỏe mạnh, làm việc, yêu thương và sinh con an toàn. Vì thế, thông điệp truyền thông cần chuyển từ "phòng tránh HIV" sang "sống khỏe cùng HIV".

Những chiến dịch hiện đại không chỉ nói về nguy cơ, mà còn nói về hy vọng. Ví dụ, khẩu hiệu "U = U" (Không phát hiện = Không lây truyền) là minh chứng khoa học cho thấy, nếu người bệnh duy trì tải lượng virus ở mức không phát hiện, họ không thể truyền HIV qua đường tình dục. Đây là thông điệp giúp xóa bỏ nỗi sợ và kỳ thị lâu nay, đồng thời khuyến khích tuân thủ điều trị.

3. Báo chí và mạng xã hội – ngòi bút tạo nên thay đổi về HIV

Các nhà báo, biên tập viên và người làm truyền thông đóng vai trò đặc biệt trong việc định hình ngôn ngữ công chúng.

Một bài viết tích cực có thể giúp người đọc hiểu rằng HIV là bệnh mạn tính có thể kiểm soát, không phải là "án tử" hay "hậu quả của lỗi lầm". Thay vì đưa tin giật gân, chúng ta cần kể những câu chuyện về nghị lực, tuân thủ điều trị, và sống khỏe mạnh.

Cùng với đó, việc sử dụng hình ảnh tôn trọng cũng rất quan trọng: Tránh hình ảnh kim tiêm, gương mặt buồn bã hay bàn tay đeo găng… Thay vào đó, hãy chọn những bức ảnh thể hiện sự tự tin, hy vọng và bình thường hóa HIV.

4. Ngôn ngữ tích cực – Chìa khóa hướng tới chấm dứt kỳ thị, phân biệt đối xử với HIV

Truyền thông HIV hiệu quả không chỉ nói về phòng ngừa, điều trị, mà còn nuôi dưỡng lòng nhân ái và tôn trọng con người. Mỗi từ ngữ được chọn kỹ lưỡng là một bước nhỏ hướng đến một xã hội không kỳ thị, không phân biệt đối xử.

Khi chúng ta nói ‘người sống chung với HIV’ thay vì ‘người mang bệnh’; khi chúng ta viết ‘điều trị ARV giúp sống khỏe mạnh’ thay vì ‘phải dùng thuốc suốt đời’… chúng ta đang góp phần thay đổi cách xã hội nhìn nhận HIV — từ sợ hãi sang cảm thông, từ định kiến sang hiểu biết...

Ngôn từ có sức mạnh chữa lành. Một bài viết, một câu nói, hay chỉ một cụm từ đúng đắn cũng có thể mở ra cánh cửa cho sự chấp nhận và hy vọng. Thay đổi nhận thức cộng đồng về HIV không phải là việc của riêng ngành y tế — mà là trách nhiệm của tất cả chúng ta, bắt đầu từ chính những lời mình nói ra mỗi ngày.

Mời bạn xem thêm video: