Hội Nhà văn Việt Nam ngày 8/2/2022 đã công bố Giải thưởng Văn học năm 2021, vinh danh những tác phẩm văn học xuất sắc trong năm cho thể loại: Thơ, Văn xuôi, Lí luận – phê bình, Văn học dịch và Văn học thiếu nhi. Giải thưởng lần này "mất mùa" hạng mục thơ do nhà thơ Hữu Thỉnh – nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam xin rút tập Ghi chú sau mây dù có phiếu bầu cao, các tác phẩm thơ khác không đủ số phiếu.
4 tác phẩm của 4 tác giả được vinh danh tại Giải thưởng Văn học năm 2021 là những cái tên quen thuộc. Đặc biệt, cố nhà văn Lê Văn Nghĩa với tác phẩm Mùa tiểu học cuối cùng viết về đề tài thiếu nhi được nhận giải.
Nhà văn Lê Văn Nghĩa và Mùa tiểu học cuối cùng
Ngày 25/7/2021, nhà văn Lê Văn Nghĩa qua đời ở tuổi 69 tại TP.HCM sau thời gian chống chọi với căn bệnh ung thư làm giới trong nghề, bạn đọc xót xa, thương tiếc. Sinh thời, Lê Văn Nghĩa để lại dấu ấn ở cả hai lĩnh vực gồm báo chí và sáng tác văn học. Khoảng 40 năm làm báo, Lê Văn Nghĩa lấy các bút danh Hai Cù Nèo, Điệp Viên Không Không Thấy, Đại Văn Mỗ… với nhiều bài viết thể loại trào phúng, bình luận sâu cay được bạn đọc yêu thích.
Nhà văn Lê Văn Nghĩa (1953 - 2021) trong một lần ra mắt sách.
Lê Văn Nghĩa đã để lại cho nền văn học nhiều tác phẩm giá trị và được bạn đọc đón nhận: Mùa hè năm Petrus, Chuyện chán phèo, Nếu Adam không có xương sườn, Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy; Tụi lớp Nhứt trường Bình Tây, cây viết máy và con chó nhỏ; Nỗi buồn đàn ông, Sài Gòn khâu lại mảnh thời gian; Sài Gòn chuyện xưa mà chưa cũ, Văn học Sài Gòn 1954 - 1975 những chuyện bên lề…
Đặc biệt, Mùa tiểu học cuối cùng viết về đề tài thiếu nhi cũng là tác phẩm cuối đời của nhà văn Lê Văn Nghĩa, được NXB Kim Đồng phát hành lần đầu năm 2020 và tái bản trước khi tác giả qua đời hơn một tháng.
Truyện dài Mùa tiểu học cuối cùng gồm 22 chương ghi lại đời sống học trò trước năm 1975, qua câu chuyện về "mấy thằng bạn cà tưng lớp nhứt Hai trường tiểu học Bình Tây của tui". Với thế mạnh của cây bút trào phúng, truyện của Lê Văn Nghĩa đầy ắp tiếng cười. Những tiếng cười đến từ cách sử dụng ngôn ngữ hay những chi tiết ngồn ngộn chất sống. Những trang sách làm nên bức tranh rõ nét về đời sống, văn hóa, lời ăn tiếng nói của một Sài Gòn đã xa.
Mùa tiểu học cuối cùng là tác phẩm cuối đời của nhà văn Lê Văn Nghĩa. Tác phẩm vừa được vinh danh Giải thưởng Văn học 2021 của Hội Nhà văn Việt Nam.
Tác phẩm Mùa tiểu học cuối cùng được ví như cuốn phim tư liệu về tình bạn, tình thầy trò và cuộc sống của người Sài Gòn trước năm 1975. Bằng những chất liệu sẵn có, là nhóm bạn cùng lớn lên trong xóm lao động nghèo, chuyện trẻ con ở trường tiểu học Bình Tây - nơi nhà văn từng theo học và những lời ăn tiếng nói ngày xưa, cuốn sách đã chạm phần tuổi thơ của rất nhiều người - những mảng ký ức tưởng chừng đã bị khuất lấp bởi thời gian và thời cuộc.
Nhà văn Lê Văn Nghĩa đã khâu vá lại tất thảy những mảnh ghép thời gian của một Sài Gòn xưa qua góc nhìn tươi sáng, trong vắt mà cảm động của đứa trẻ. Từ lời kể của một bạn nhỏ lên mười để thấy Mùa tiểu học cuối cùng có đủ niềm vui, đủ háo hức, đủ tò mò, đủ các trò chơi láu cá và dư thừa sự đáng yêu của những đứa trẻ cùng lớn lên, hiếu học và biết thương yêu. Mùa tiểu học cuối cùng còn mang cả dáng hình, tinh thần của con người Sài Gòn, hào sảng, nghĩa tình không lẫn vào đâu được.
Mùa tiểu học cuối cùng đưa mọi thế hệ bạn đọc bước vào chuyến du hành quay ngược về tuổi thơ, hiểu rõ thêm phần nào tính cách và văn hóa của Sài Gòn xưa.
Tác phẩm cuối đời của nhà văn Lê Văn Nghĩa đã đề cao tình bạn, tình cảm gia đình. Những đứa trẻ vô tư, trong sáng, quậy hết nấc nhưng luôn biết yêu quý bạn bè, muốn làm điều hay lẽ phải, trọng tình trọng nghĩa. Mùa tiểu học cuối cùng đã đưa các thế hệ bạn đọc bước vào chuyến du hành quay ngược về tuổi thơ, hiểu rõ thêm phần nào tính cách và văn hóa của Sài Gòn xưa. Là truyện thiếu nhi, bạn đọc nhí và trẻ tuổi đọc để hiểu về thế hệ cha ông, còn người lớn đọc để được một lần quay ngược thời gian, sống lại tuổi thơ.
Ngoài tác phẩm Mùa tiểu học cuối cùng, Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn năm 2021 còn vinh danh 3 tác phẩm đặc sắc khác.
Đó là tiểu thuyết Một ví dụ xoàng của nhà văn Nguyễn Bình Phương (hạng mục văn xuôi); tập lý luận phê bình Văn bản văn học và sự bất ổn của nghĩa của tác giả Trương Đăng Dung (hạng mục Lý luận phê bình) và tiểu thuyết Châu Phi nghìn trùng (tác giả Isak Dinesen), bản dịch của Hà Thế Giang (hạng mục Văn học dịch).
Tểu thuyết Một ví dụ xoàng của nhà văn Nguyễn Bình Phương được vinh danh hạng mục văn xuôi.
Theo Hội Nhà văn Việt Nam, mỗi tác phẩm được giải được trao kèm bằng chứng nhận và số tiền 20 triệu đồng. Lễ trao tặng giải thưởng dự kiến tổ chức vào Rằm tháng Giêng năm Nhâm Dần.
