Ảnh hưởng do suy giảm estrogen
Do ảnh hưởng của một số bệnh lý ở buồng trứng, tình trạng thiếu hụt estrogen có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi của phụ nữ. Ở độ tuổi sinh sản, cơ thể phụ nữ có nhiều thay đổi, gián đoạn bởi những lần mang thai sinh nở, do vậy lượng estrogen tự nhiên được sản sinh ra không đều và không phải lúc nào cũng dồi dào. Estrogen không đủ có thể gây ra tình trạng rối loạn kinh nguyệt, khó thụ thai hoặc thiếu sữa khi nuôi con, khô âm đạo...
Tình trạng suy giảm estrogen liên quan chủ yếu với phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, do sự lão hóa của các cơ quan sinh sản như buồng trứng, tử cung. Sự thiếu hụt trong giai đoạn này gây ra nhiều rối loạn về sinh lý, làm suy giảm hệ miễn dịch và sức khỏe phụ nữ. Loãng xương và nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, thận luôn đe dọa cuộc sống chị em. Làn da bị nám, sạm đen và nhăn nheo, chùng xuống. Chị em gặp nhiều rối loạn về tâm lý và sinh lý như khô âm đạo, bốc hỏa, giảm trí nhớ, mất ngủ và trầm cảm, giảm hoặc mất ham muốn tình dục...
Sử dụng estrogen quá liều sẽ cản trở quá trình thụ thai.
Tại sao phải bổ sung estrogen?
Sự thiếu hụt estrogen càng nhiều, cơ thể đòi hỏi phải được bổ sung estrogen thay thế để giảm thiểu những rối loạn do thiếu estrogen. Việc điều trị bổ sung estrogen được gọi là liệu pháp hormon thay thế. Lợi ích của liệu pháp bổ sung estrogen là để làm giảm các triệu chứng vận mạch, giảm các triệu chứng ngoài da, giảm các triệu chứng teo ở hệ niệu dục, có lợi cho hệ thống xương, làm giảm hiện tượng xốp và tiêu xương, hạn chế và giảm tỷ lệ gãy xương, có lợi đến hệ tim mạch là hạn chế bệnh tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu. Bổ sung estrogen còn có những lợi ích khác như làm tăng ham muốn tình dục, tăng tưới máu não, tăng trí nhớ, giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
Liệu pháp bổ sung estrogen được chỉ định trong một số bệnh lý sau: Sau cắt buồng trứng, dậy thì muộn, rối loạn tiền mãn kinh và mãn kinh, điều trị rối loạn kinh nguyệt, điều trị bệnh nam hóa (phụ nữ mọc râu, trứng cá), điều trị ung thư tuyến tiền liệt...
Những nguyên tắc của liệu pháp bổ sung estrogen
Người sử dụng liệu pháp này phải hiểu rõ việc bổ sung estrogen chỉ là để cải thiện chất lượng cuộc sống chứ không thể có tác dụng “cải lão hoàn đồng”, hay nói cách khác là dùng estrogen không thể giúp cơ thể trẻ lại như thuở thanh xuân. Hiệu quả điều trị còn tùy thuộc ở mỗi cá thể, không thể có những tác dụng thần kỳ trong thời gian ngắn. Phải dùng estrogen liên tục và kết hợp với progesteron ít nhất là 10 ngày/tháng (trung bình từ 10-14 ngày). Nên sử dụng sớm ngay ở thời kỳ chuyển tiếp sang mãn kinh. Không bổ sung estrogen đại trà cho phụ nữ mãn kinh mà chỉ dùng cho những người có các triệu chứng khó chịu nặng, không tự vượt qua được. Ðặc biệt khi sử dụng estrogen thì bệnh nhân phải được thầy thuốc chuyên khoa thăm khám kỹ xem có cần thiết phải điều trị estrogen thay thế không? Nếu có yêu cầu điều trị thì phải được khám lâm sàng cẩn thận, loại trừ những nhóm người có nguy cơ cao về ung thư và các chống chỉ định sử dụng estrogen. Theo dõi cẩn thận và chặt chẽ bằng khám lâm sàng và định kỳ, làm các xét nghiệm định kỳ cần thiết.
Nguy cơ khi bổ sung estrogen
Liệu pháp bổ sung estrogen là con dao hai lưỡi, tác dụng cũng nhiều và tác hại cũng lắm. Nếu dùng không đúng chỉ định và điều trị kéo dài, có thể sẽ dẫn đến những hậu quả nguy hiểm như: làm quá sản nội mạc tử cung, gây nguy cơ ung thư nội tử cung; các bệnh vú như đau, cương vú, ung thư vú, làm tăng huyết áp, tăng các bệnh huyết khối... gia tăng tình trạng nám sạm da. Các nghiên cứu gần đây cho thấy mối liên hệ giữa nồng độ estrogen trong máu và ung thư vú. Do vậy, các trường hợp bổ sung estrogen phải có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, không được tự ý sử dụng.
Estrogen giúp tạo xương, thiếu chúng trong thời kỳ mãn kinh sẽ gây bệnh loãng xương. Nhưng estrogen lại làm tăng nhanh sự cốt hóa các đầu xương. Trong thời kỳ phát triển xương (dưới 20 tuổi) nếu dùng estrogen (trong thuốc chữa chậm dậy thì hay thuốc tránh thai) kéo dài sẽ làm các đầu xương cốt hóa nhanh, khó cao lên được.
Khi sử dụng liều cao estrogen, thuốc ức chế ngược làm cơ thể ngừng sản xuất estrogen, trứng không phát triển và không bám vào niêm mạc tử cung, do đó ngăn cản sự thụ thai, làm ngừng bài tiết sữa. Với nam giới khi dùng liều cao có thể gây teo tinh hoàn, ngừng sản xuất tinh trùng và teo cơ quan sinh dục ngoài. Một số tác dụng phụ khi bổ sung estrogen như căng ngực, buồn nôn, nhức đầu, vàng da, ứ mật, tăng canxi máu, tăng cân, chứng vú to và giảm tình dục ở nam giới...
Trường hợp không được dùng liệu pháp bổ sung estrogen
Ðó là những người trong gia đình có bà, mẹ, chị em bị ung thư vú, ung thư cổ tử cung. Những người ra huyết âm đạo nhưng chưa rõ nguyên nhân, có khối u ở tử cung, cổ tử cung, buồng trứng, mắc các bệnh về gan mật, đang mang thai, có các khối u lành và ác tính ở vú, lạc nội mạc tử cung, người mắc bệnh tim mạch, tai biến mạch máu não, tiểu đường, bệnh Lupus ban đỏ... Người mắc bệnh tăng huyết áp tuyệt đối không được bổ sung estrogen.
Các trường hợp dùng liệu pháp bổ sung estrogen cần tuân thủ nghiêm túc đơn điều trị của bác sĩ, ngoài ra cần thường xuyên theo dõi, nếu có bất thường cần liên hệ ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.