Nhằm triển khai tốt các hoạt động trong Tuần lễ Làm mẹ an toàn từ ngày 1/10 đến ngày 7/10, tập trung đẩy mạnh và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ và trẻ sơ sinh, giảm tỷ lệ tai biến sản khoa, giảm tỷ lệ tử vong mẹ và tử vong sơ sinh, trẻ nhỏ, Trung tâm Y tế (TTYT) khu vực Văn Yên (Lào Cai) đã xây dựng kế hoạch triển khai Tuần lễ Làm mẹ an toàn năm 2025 trên địa bàn.
Với chủ đề "Chăm sóc sau sinh toàn diện - Sức khỏe cho mẹ, tương lai cho bé", cùng việc tổ chức các hoạt động truyền thông, vận động hưởng ứng Tuần lễ Làm mẹ an toàn, tổ chức các hoạt động chuyên môn,... TTYT khu vực Văn Yên đặt mục tiêu, chương trình sẽ giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng và vận động sự quan tâm, chỉ đạo của các cấp chính quyền, đoàn thể đối với công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em; tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ đặc biệt là chăm sóc sau sinh, từng bước nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ và trẻ sơ sinh, giảm sự chênh lệch về các chỉ số sức khỏe, tỷ lệ tử vong mẹ, tử vong trẻ em giữa các vùng miền, hướng tới thực hiện hiệu quả các Mục tiêu Phát triển Bền vững đến năm 2030.
Chất lượng chăm sóc sức khỏe cho trẻ em vùng cao Lào Cai ngày càng được nâng cao. Ảnh: Trọng Bảo.
Chăm sóc phụ nữ trước khi mang thai
Theo các bác sĩ của TTYT khu vực Văn Yên, làm mẹ an toàn là những biện pháp được áp dụng để đảm bảo sự an toàn cho cả người mẹ và thai nhi cũng như trẻ sơ sinh, nhằm làm giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật cho mẹ và con ngay từ khi người phụ nữ còn mang thai, trong khi đẻ và suốt thời kỳ hậu sản (sau đẻ 42 ngày).
Về việc chăm sóc phụ nữ trước khi mang thai, trẻ em gái cần được nuôi dưỡng đầy đủ từ khi còn bé để được khỏe mạnh. Vị thành niên không nên sinh hoạt tình dục sớm, không quan hệ tình dục với nhiều bạn tình, không kết hôn và sinh con sớm. Cần lựa chọn thời điểm sinh con và khoảng cách giữa hai lần sinh hợp lý để giảm nguy cơ tai biến khi mang thai và sinh đẻ. Phụ nữ cũng không nên có thai quá sớm hoặc quá muộn.
Chăm sóc phụ nữ trong khi mang thai
Khi có thai, người mẹ có nhiều thay đổi về tâm lý và sinh lý. Sức khỏe và dinh dưỡng của người mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của thai nhi, vì vậy phụ nữ có thai cần được chăm sóc chu đáo, cẩn thận. Khám thai là việc cần thiết trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và thai nhi. Bà mẹ có thai bình thường phải được khám thai ít nhất 3 lần, tiêm 2 mũi vắc xin phòng uốn ván.
Chế độ ăn uống của phụ nữ khi có thai cũng vô cùng quan trọng. Việc ăn uống không những để duy trì sự sống và phát triển cho người mẹ mà còn cho đứa con. Ăn uống đầy đủ giúp mẹ khỏe mạnh, chống được bệnh tật, trẻ phát triển tốt ngay từ trong bụng mẹ. Ngoài ra, mẹ có thể tránh được băng huyết sau đẻ, có nhiều sữa để nuôi con và phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Khi có thai, bà mẹ cần ăn no, ăn tăng bữa, mỗi bữa tăng thêm ít nhất 1/4 số lượng thức ăn, ăn đa dạng đủ 4 nhóm thực phẩm. Không nên kiêng khem các loại thức ăn giàu dinh dưỡng. Nên kiêng bia, rượu, thuốc lá, hạn chế gia vị cay nồng như tiêu, gừng, tỏi, ớt. Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết và có chỉ dẫn của bác sĩ. Ngoài ra, thai phụ cũng cần uống bổ sung sắt để đề phòng thiếu máu, uống đều đặn từ khi xác định có thai đến sau đẻ 1 tháng.
Trong thai kỳ, bà mẹ cần lao động vừa sức, hạn chế các công việc nặng nhọc và độc hại như cày, cấy, gánh gồng nặng, tiếp xúc với hóa chất độc, không ngâm mình dưới nước. Tháng cuối cùng nên nghỉ hẳn lao động. Về sinh hoạt, thai phụ cần giữ tinh thần thoải mái, hạn chế sinh hoạt tình dục trong 3 tháng đầu và 3 tháng cuối, ngủ ít nhất 8 tiếng mỗi ngày, phòng ngủ cần sáng sủa, thoáng khí. Vệ sinh cá nhân phải được chú ý: tắm rửa, thay giặt quần áo thường xuyên, mặc đồ thoáng mát, rộng rãi, đủ ấm; vệ sinh bộ phận sinh dục và lau rửa vú hàng ngày.
Thai phụ cần phát hiện sớm những dấu hiệu nguy hiểm như ra máu cửa mình, đau bụng, phù tay chân hoặc mặt, đau đầu nhiều kèm buồn nôn, sốt cao, vỡ ối hoặc rỉ ối, ngất hoặc co giật, hoa mắt chóng mặt, không thấy thai cử động sau tháng thứ 4, sụt cân hoặc không tăng cân sau tháng thứ 4. Để phòng và hạn chế tai biến, phụ nữ có thai cần đăng ký quản lý thai nghén tại cơ sở y tế, khám thai đủ 3 lần, tiêm phòng uốn ván, uống viên sắt hàng ngày, ăn uống đủ chất, nghỉ ngơi hợp lý và đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Ngoài ra, thai phụ cần chọn nơi đẻ an toàn, tốt nhất là tại cơ sở y tế. Nếu buộc phải sinh tại nhà thì cần có cán bộ y tế đỡ đẻ. Khi người phụ nữ chuyển dạ và đẻ, nếu có các dấu hiệu nguy hiểm như đau quá 12 giờ mà chưa đẻ, đau quá mức chịu đựng, ngôi thai bất thường, dây rau ra trước, ra máu nhiều, ối có màu xanh hoặc nâu bẩn, rau không ra sau 30 phút hoặc ra chậm kèm chảy máu nhiều, đau đầu, ngất xỉu hoặc sốt thì phải đưa ngay đến bệnh viện.
Nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em luôn là mục tiêu của ngành y tế Lào Cai.
Chăm sóc mẹ và bé sau khi sinh
Trong 6 giờ đầu sau đẻ, có thể xoa nhẹ vùng bụng dưới để dạ con co tốt, tránh chảy máu. Sản phụ cần nằm nơi yên tĩnh để nghỉ ngơi, ăn thức ăn mềm nóng như cháo, sữa. Khoảng 30 phút sau đẻ nên cho trẻ bú ngay. Cần theo dõi băng vệ sinh, nếu ra máu đỏ tươi hoặc máu cục thì báo ngay cho cán bộ y tế. Từ 6 giờ đầu đến hết ngày đầu tiên, sản phụ có thể ngồi dậy, tự ăn uống, cho con bú, được thay băng vệ sinh và vệ sinh sạch sẽ.
Trong thời kỳ hậu sản (42 ngày sau sinh), sản phụ cần được nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ, thức ăn mềm dễ tiêu, uống nhiều nước (ít nhất 2 lít mỗi ngày). Cần rửa âm hộ, hậu môn ít nhất 3 lần/ngày, lau khô và dùng băng vệ sinh sạch, có thể tắm bằng nước ấm nơi kín gió. Bầu vú cần được vệ sinh hàng ngày. Không sinh hoạt tình dục trong 42 ngày đầu sau sinh. Nếu có dấu hiệu nguy hiểm như ra máu tăng dần, sốt cao, đau bụng kéo dài, dịch hôi, phù mặt tay chân, đau đầu nhiều, ngất hoặc co giật thì phải đến ngay cơ sở y tế.
Đối với trẻ sơ sinh, sau khi chào đời cần được chăm sóc tốt ngay trong 24 giờ đầu. Về đường thở, cần lau sạch và hút chất nhầy ở mũi miệng. Về giữ ấm, lau khô trẻ, mặc áo, đội mũ, quấn tã chăn ấm, đặt cạnh mẹ hoặc áp da kề da theo phương pháp "chuột túi". Về dinh dưỡng, nên cho trẻ bú mẹ càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong nửa giờ đầu sau sinh và bú theo nhu cầu kể cả ban đêm.
Rốn của trẻ phải được giữ khô, sạch, không đắp bất cứ thứ gì. Nếu rốn ướt, đỏ, hôi cần mời cán bộ y tế khám và xử trí. Trẻ chỉ nên được tắm sau 12 giờ tuổi, nơi tắm phải kín gió, dùng nước ấm, tắm nhanh, lau khô và mặc quần áo ngay. Sau tắm cần cho bú ngay. Trẻ sơ sinh cần được tiêm phòng viêm gan B và lao càng sớm càng tốt sau sinh.
Các dấu hiệu nguy hiểm ở trẻ sơ sinh gồm: khó thở, thở nhanh >60 lần/phút, thở yếu, khóc rên, co cứng hoặc co giật, sốt hoặc hạ thân nhiệt, bú yếu hoặc bỏ bú, nôn trớ kéo dài, bụng trướng, ngủ lịm, da vàng hoặc xanh tím, không đi tiểu hoặc đi ngoài sau 24 giờ, mắt đỏ sưng có mủ, rốn đỏ hoặc chảy dịch, vàng da sớm hoặc tăng nhanh. Khi gặp những tình trạng này, cần giữ ấm, hạ nhiệt nếu sốt, đặt trẻ ở tư thế thoáng dễ thở, cho bú nếu có thể, hoặc vắt sữa cho trẻ uống bằng thìa, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc mà phải đưa ngay đến cán bộ y tế.
