Theo một chuyên gia ghép thận, một người cho tạng sẽ giải quyết được nhiều vấn đề của xã hội. Từng người, từng người tự nguyện hiến tạng sau chết sẽ tạo thành một dòng thác hạnh phúc, giúp nhiều người khác đang mong mỏi chờ được ghép.
Một người bị chết vì chấn thương sọ não, tối thiểu có thể cứu sống được 7 người bệnh với thận, gan, tim, phổi, tuỵ tạng của mình. Hiện nay, mỗi ngày tại BV. Chợ Rẫy có khoảng 5 - 10 bệnh nhân đã chết não hoặc ngưng tim có thể lấy tạng để cứu người, nhưng vẫn chưa thể lấy được nguồn tạng quý giá này. Theo GS.TS. Trần Ngọc Sinh - Trưởng Bộ môn Tiết niệu học (ĐH Y Dược TP.HCM), một chuyên gia ghép thận, một người cho tạng sẽ giải quyết được nhiều vấn đề của xã hội. Từng người, từng người tự nguyện hiến tạng sau chết sẽ tạo thành một dòng thác hạnh phúc, giúp nhiều người khác đang mong mỏi chờ được ghép.
Vẫn dựa vào người sống
Cho đến nay, nguồn cho tạng để ghép phần lớn từ người cho sống, và bộ phận được cho chủ yếu vẫn là gan. Sau đó là người cho chết não, không bao lâu tim ngừng đập. Tuy nhiên, năm 2008, BV. Chợ Rẫy thực hiện ca ghép thận đầu tiên từ người chết não. Từ đó đến nay, chỉ mới có 7 người chết não đồng ý cho thận. Trong đó, 3 người đã dặn người nhà trước, 3 người trối lại trước khi qua đời và 1 là do thân nhân đồng ý cho thận. 13 bệnh nhân suy thận đã được cứu sống, đến nay, sau 5 năm theo dõi, khoảng 25% trường hợp quả thận đã bị đào thải. BV. Chợ Rẫy đang muốn triển khai thêm một nguồn thứ ba, là người cho tim ngừng đập, bằng cách triển khai đề tài “Nghiên cứu triển khai ghép thận từ người cho tim ngừng đập”, với 11 thành viên, trong đó TS. Nguyễn Trường Sơn - Giám đốc BV. Chợ Rẫy làm chủ nhiệm đề tài. Thời gian thực hiện 24 tháng (1/2013 - 12/2014).
Y học thế giới kêu gọi hiến tạng từ những người cho tim ngừng đập. Trong 30 phút quyết định từ người cho, có thể lấy tim, thận và thậm chí phổi để ghép cho người cần. Người khi tử vong, tuần hoàn phải ngừng, dấu hiệu chết rõ ràng. Một số tạng phủ, não chết trước. Sau khi tim ngừng đập, người ta chỉ có 45 phút dành cho thận, 30 phút cho gan. Nhiều tình huống lâm sàng để phân loại bệnh nhân đã chết: hấp hối, hồi sức thất bại, tim ngừng có chờ đợi, tim ngừng sau chết não, tim ngừng trên bệnh nhận nội viện. Những người đã qua đời có thể hiến van tim, giác mạc, thận, gan, da, xương, tụy.
Người cho còn sống vẫn hạn chế trong gia đình. Hiện nay, BV. Chợ Rẫy mới ghép được 400 ca, nhiều nhất trong 12 trung tâm ghép tạng với 1000 ca trên toàn quốc. Nhưng đây là một con số vô cùng nhỏ. Đối với dân số 80 triệu dân như Việt Nam, hàng năm phải ghép tạng đến hàng ngàn ca. Điều này phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn người cho chết não hoặc ngưng tim. Người cho sống vẫn chỉ giới hạn người trong gia đình, nhất là khi gia đình Việt Nam ngày càng ít anh em.
Theo thống kê chưa chính thức, số người cần ghép tạng tại Việt Nam rất lớn: 6.000 người suy thận mãn cần ghép, 1.500 cần ghép gan, 6.000 người chờ ghép giác mạc, và hàng trăm người chờ ghép tim, phổi và tụy tạng. Nhưng số người được ghép theo báo cáo tại BV. Việt - Đức vào ngày 8/9/2014, 1/6 người được ghép thận, 46 người được ghép gan, 11 người được ghép tim, 1 người được ghép tụy tạng và 1.400 người được ghép giác mạc. Trong khi nguồn cho là người cho sống nên mới chỉ có thể cho một quả thận hay 1 phần gan mà thôi.
Chấm dứt “mua bán tạng ghép”?
Nhiều người cho rằng việc đồng ý cho hiến tạng sau khi bị chết não, là một cách trù yếm, nhưng bản thân BS. Sinh cho rằng, đây là lời nhắc nhở người đi đường càng cẩn thận hơn. Đồng thời đó còn là một lá bùa bình an vì người đó đã làm việc phúc. Hồi sinh sự sống từ những “bất hạnh”, đó là sự nhân đạo, vẫn đáp ứng được tinh thần lá lành đùm lá rách bao đời của người Việt Nam. Nhất là, việc hiến tạng nhân đạo là một phương pháp chính thống ngăn ngừa các việc mua bán tạng bất hợp pháp, do nhu cầu cần đang rất lớn.
“Ban đầu nghe qua việc hiến tạng ở người chết não hoặc ngừng tim vô cùng ghê sợ. Nhưng đây là việc làm nhân đạo. Một người có thể cứu được nhiều bệnh nhân khác. Kết quả ghép tạng từ người cho tim ngừng đập so với kết quả với các nguồn cho khác từ người cho sống, ghép từ người cho chết não (tim còn đập), khác biệt không nhiều.Tuổi thọ thận sau ghép theo dõi sau 5 năm, giữa 3 nguồn đáng khích lệ: người cho tim ngừng đập, người cho sống, và người cho chế não theo trình tự: 79, 78, 75%”, BS. Ngọc Sinh cho biết.
TS. Trần Ngọc Sinh đang trình bày về đề án Đơn vị Điều phối Ghép tạng (BV. Chợ Rẫy)
Hiện nay, tại BV. Chợ Rẫy, khoảng 200 bệnh nhân đang đăng ký chờ ghép thận. BV đã tiến hành làm các xét nghiệm căn bản để sẵn sàng... Danh sách chờ vẫn đang tăng lên theo thời gian. 2/3 số người chờ ghép sẽ tử vong. Đặc biệt là bệnh nhân bướu gan không thể phẫu thuật, chỉ có thể cắt toàn bộ lá gan, và phải cần ngay gan để ghép. Những trường hợp này có thể tử vong trong vòng 3 tháng; bệnh nhân xơ gan có thể chờ lâu hơn. Đối với bệnh nhân bị suy thận độ 4 có thời gian chờ lâu hơn, nhưng vì trong thời gian chờ ghép, bệnh nhân vẫn có thể chạy thận nhân tạo. Việc chạy thận vẫn sẽ dẫn đến nhiều biến chứng như nhiễm trùng.
Đơn vị Điều phối Ghép tạng (BV. Chợ Rẫy) đã được thành lập vào tháng 6/2014, với 6 thành viên, do TS. Dư Thị Ngọc Thu làm Giám đốc. BS. Ngọc Sinh nhấn mạnh, khi có nguồn cho, chỉ định người nhận sẽ được loại dần theo tiêu chuẩn y khoa. Người nào phù hợp nhất sẽ được chọn. Nhóm điều phối sẽ phải trình bày trước hội đồng khoa học ghéo thận 20 thành viên, thảo luận và đưa ra kết luận sau cùng. Đại kỵ nhất của việc làm này chính là tư lợi, vì sẽ phụ lòng người đã khuất. BV. Chợ Rẫy hiện đang vận động các mạnh thường quân thành lập quỹ hỗ trợ cho người tốt tự nguyện cho tạng ghép, chứ bệnh nhân nhận ghép không phải trả một đồng nào, ngoại trừ tiền viện phí.
PHƯƠNG KHÁNH
