Chiến sự tiếp tục nổ ra ác liệt giữa lực lượng trung thành với Chính phủ Yemen và lực lượng nổi dậy cuối tuần qua, cùng lúc với các cuộc không kích nhằm vào phe nổi dậy và đẩy khu vực Trung Đông vào một cuộc khủng hoảng mới.
Những người trung thành với Tổng thống Abd-Rabbu Mansour Hadi tại thành phố cảng miền Nam Aden cho biết, trận đấu súng ở quận trung tâm thành phố đã khiến 3 người thiệt mạng và họ đã tái chiếm được sân bay. Lực lượng nổi dậy Houthi, vốn là nhóm thiểu số dòng Shiite và chiếm khoảng một phần ba dân số Yemen, từ vài tháng qua nổi lên trở thành lực lượng mạnh mẽ tại Yemen, quốc gia nghèo nhất trên bán đảo Ảrập. Họ cũng đã chiếm đóng Thủ đô Sanaa.Tổng thống Yemen Hadi đã phải chuyển đến thành phố Aden từ tháng 2 vừa qua và cuối tuần vừa rồi di dời đến Riyadh, Thủ đô Ảrập Xêút. Ảrập Xêút đã tập hợp các quốc gia theo dòng Sunni để thực hiện một chiến dịch không kích nhằm hỗ trợ lực lượng của Tổng thống Hadi.
Tình trạng Yemen làm Trung Đông thêm nóng.
Các nhà lãnh đạo Ảrập mới đây nhóm họp tại Ai Cập và công bố việc thành lập một lực lượng quân sự thống nhất để đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng trong khu vực, trong đó có xung đột tại Yemen. Tuy nhiên, có thể sẽ mất vài tháng để lực lượng này thực hiện các bước chuẩn bị cần thiết. Những chi tiết quan trọng trong chiến dịch can thiệp vào Yemen chỉ được Ảrập Xêút thông báo cho đồng minh Mỹ vào giờ chót. Sự kiện này, theo giới phân tích là dấu hiệu Riyadh muốn thoát ra khỏi tình trạng mà cường quốc quân sự cấp vùng xem là chính sách thụ động của Washington trong khu vực. Cuộc tấn công của không quân Ảrập Xêút vào Yemen bước vào ngày thứ sáu, song song với quyết định của Liên đoàn Ảrập thành lập liên quân chống khủng bố. Theo các nguồn tin Chính phủ Mỹ được Reuters trích dẫn, từ nhiều tuần nay, Vương quốc Ảrập Xêút đã chia sẻ với Mỹ ý định can thiệp vào Yemen. Theo nhận định của Riyadh, phiến quân Houthi thuộc hệ phái Shi-a, do Iran hậu thuẫn tấn công Chính phủ dân cử của nước láng giềng để bành trướng ảnh hưởng. Giải pháp quân sự đã được hai nước thảo luận sâu rộng nhân chuyến viếng thăm của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry ngày 5/3. Tuy nhiên, kế hoạch chính xác của dự án chỉ được thông báo với Mỹ không lâu trước khi máy bay chiến đấu của Ảrập Xêút bắt đầu tham chiến.
Tư lệnh Bộ chỉ huy Mỹ tại Trung Đông và Afghanistan, Tướng Lloyd Austin trong cuộc điều trần tại Thượng viện ngày 27/3/2015 tiết lộ ông chỉ được Tham mưu trưởng quân đội Ảrập Xêút thông báo “ngay trước khi không quân Riyadh hành động”. Tướng Lloyd Austin nhìn nhận không thẩm định được xác suất thành công của Riyadh là bao nhiêu, vì “không biết mục tiêu tấn công và mục đích” của chiến dịch. Tại Washington, Đại sứ Ảrập Xêút Adel al Jouber giải thích hai đồng minh luôn “tham khảo ý kiến chặt chẽ”, nhưng Riyadh phải quyết định nhanh vì chiến binh Houthi đe dọa Aden và có khả năng đánh chiếm hải cảng chiến lược này và cũng là nơi Tổng thống Hadi cố thủ sau khi bỏ Thủ đô Sanaa.
Quyết tâm của Tổng thống Mỹ Obama đạt thỏa thuận hạt nhân với chính quyền Hồi giáo Iran, dù phải trả giá cao làm cho Riyadh cảm thấy tương lai bất trắc trong bối cảnh Iran không che giấu tham vọng phát huy ảnh hưởng ra khắp khu vực từ Iraq, Syria, Lybia, Liban cho đến... Yemen. Chuyên gia Iraq Moustafa Alani về an ninh nhận định “nếu chiến dịch Yemen thành công, chúng ta sẽ chứng kiến một bước đột phá trong chính sách đối ngoại của Ảrập Xêút”. Riyadh sẽ quyết liệt hơn và dứt khoát hơn để đương đầu với Iran mà không tùy thuộc vào Mỹ.
Cuộc phản công của Riyadh tại Yemen là một mặt trận mới trong cuộc “chiến tranh ủy nhiệm” giữa hai cường quốc cấp vùng: một bên là Ảrập Xêút lãnh đạo các nước Ảrập theo hệ phái Suni, còn bên kia là Iran, thủ lĩnh hệ phái Shi-a với các Thủ đô Bagdad, Damas và Tổ chức Hezbollah ở Liban.Washington tuyên bố không tham gia trực tiếp hay gián tiếp vào cuộc chiến Yemen, nhưng trợ giúp đồng minh Riyadh về tình báo ở mức độ tối thiểu.
(Theo Reuters, AFP)
Phạm Quỳnh
