Những nâng cấp liên tiếp trong nhiều năm qua không còn đủ để giúp mẫu máy bay này bắt kịp nhịp thay đổi của xung đột hiện đại, điều buộc Lục quân Mỹ phải xem xét lại vai trò của Apache và lên kế hoạch tìm kiếm phương án thay thế.
Trung tướng Joseph Ryan cho biết Apache AH-64D không còn là "khả năng chiến thắng trong chiến sự" nữa. (Nguồn: Quân đội Mỹ)
Một trong những khoảnh khắc ấn tượng trong sự kiện đua xe Indy 500 diễn ra cuối tuần Ngày Tưởng niệm vừa qua là màn bay lượn ngoạn mục của hai chiếc AH-64D Apache. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện hướng tới lễ kỷ niệm 250 năm thành lập quân đội Mỹ, như một lời tri ân mang đậm tính biểu tượng với khán giả Mỹ.
Tuy nhiên, đằng sau hình ảnh hoành tráng đó là thực tế rằng dòng trực thăng Apache, từng được xem là mũi nhọn chiến đấu của Lục quân, đang đối mặt với tương lai mờ mịt. Chỉ vài tuần trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã bắt đầu các cuộc thảo luận với giới chức lục quân nước này về khả năng "nghỉ hưu" sớm đối với dòng trực thăng này, nhanh hơn cả những chiếc xe được sử dụng trong các cuộc đua tốc độ.
Một biểu tượng của quá khứ
Ra mắt từ năm 1997, mẫu AH-64D (phiên bản Delta) giờ đây đã dần cũ, bất chấp nhiều lần nâng cấp lên các phiên bản mới như V14. Hệ thống liên lạc, cảm biến và sức mạnh tính toán trên máy bay đều đã bị tụt lại so với yêu cầu của môi trường chiến sự hiện đại. Tình trạng sẵn sàng chiến đấu của các trực thăng này cũng suy giảm đáng kể trong những năm gần đây.
Tháng trước, Lục quân Mỹ thông báo kế hoạch loại biên toàn bộ các mẫu AH-64D và hoàn tất quá trình chuyển đổi sang mẫu AH-64E (phiên bản Echo). Theo dữ liệu từ hãng phân tích quân sự Jane's, hiện có 158 chiếc Apache D đang hoạt động, trong đó chỉ 52 chiếc sẽ được nâng cấp thành mẫu E.
Hiện nay, quân đội Mỹ đang vận hành khoảng 560 trực thăng AH-64E, dòng máy bay hiện đại hơn, được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì năng lực tấn công trong tương lai gần. Tuy nhiên, ngay cả những phiên bản mới này cũng đang bị đặt dấu hỏi về tính hiệu quả.
Không còn phù hợp để chiến đấu và chiến thắng
Phát biểu tại một tổ chức nghiên cứu ở Washington DC ngày 3/6, Trung tướng Joseph Ryan, Phó Tham mưu trưởng phụ trách hoạt động, kế hoạch và huấn luyện của Lục quân Mỹ, thừa nhận rằng các dòng Apache, kể cả mẫu E hiện tại, đang dần mất đi giá trị chiến lược.
"AH-64D… không còn là loại trực thăng có thể chiến đấu và giành chiến thắng trong xung đột ngày nay. Ngay cả phiên bản E, mẫu 4 và mẫu 6, cũng đang tiệm cận giới hạn, không còn đóng góp hiệu quả như trước. Chúng tôi tiếp tục nâng cấp dòng Apache mới nhất, nhưng điều đó là để phục vụ nhu cầu chuyển mình cho tương lai", ông Ryan nói.
Ông Ryan dẫn chứng xung đột kéo dài hơn 3 năm tại Ukraine, nơi cả trực thăng Nga và Ukraine đều cho thấy hiệu quả chiến đấu rất hạn chế. Dù AH-64E sở hữu tên lửa tầm xa và khả năng điều khiển UAV từ buồng lái, đây vẫn là nền tảng đã có từ hàng chục năm trước và đang dần bộc lộ điểm yếu.
Bài toán thay thế
Trước tình trạng đó, Lục quân Mỹ đã ký hợp đồng mới với Boeing trong năm 2023 để tiếp tục duy trì hoạt động của dòng Apache, đồng thời chuẩn bị cho kỷ nguyên mới của trực thăng chiến đấu.
Một trong những phương án thay thế là máy bay nghiêng Bell V-280 Valor, mẫu máy bay tiltrotor có thể hoạt động vào khoảng năm 2030, nhằm thay thế cả trực thăng vận tải UH-60 Black Hawk lẫn trực thăng tấn công Apache.
Ngoài ra, chương trình "Máy bay tấn công tầm xa tương lai" (FLRAA) cũng được coi là một ứng viên tiềm năng để tiếp quản vai trò của Apache trên chiến trường hiện đại.
Trong khi đó, Boeing vẫn tiếp tục đầu tư nâng cấp mẫu AH-64E hiện có. Tháng 5, hãng công bố kế hoạch cải tiến lên chuẩn phiên bản 6.5, bao gồm nâng cấp phần mềm, giao diện điều khiển và tích hợp hệ thống chống UAV (C-UAS) nhằm tăng khả năng tác chiến trong bối cảnh mới.
Dù những nâng cấp này có thể giúp Apache kéo dài vòng đời thêm một thời gian, nhiều chuyên gia nhận định vai trò chiến đấu thực sự của dòng máy bay này đã dần lùi vào dĩ vãng, để lại dấu ấn chủ yếu trên bầu trời… các sự kiện thể thao.
