Con người đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực chinh phục vũ trụ và qua nghiên cứu về môi trường phi trọng lực, khoa học đã phát hiện thấy nhiều sự không đồng nhất sức khỏe sinh lý giữa đàn ông và đàn bà.
Theo NASA, tính đến tháng 6/2013 trên toàn thế giới có 534 người bay vào vũ trụ, trong số này có 477 người là đàn ông và 57 là phụ nữ (11%). Chỉ riêng các nhà du hành của NASA làm việc trên tàu vũ trụ Quốc tế (ISS) lên tới 129 người, gồm 103 đàn ông và 26 phụ nữ (khoảng 20%). Sau hàng chục năm nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát hiện thấy 6 khác biệt liên quan đến sức khỏe của hai giới khi làm việc trong môi trường không trọng lượng.
Trong môi trường phi trọng lực, phụ nữ chịu tổn thất xương, cơ ít hơn nam giới.
1. Về tim mạch
Ở dưới mặt đất, bệnh tim mạch được xem là thủ phạm gây tử vong hàng đầu ở con người kể cả đàn ông lẫn phụ nữ. Riêng bệnh mạch vành, phụ nữ phát triển chậm một thập kỷ so với đàn ông. Trong môi trường không gian, phụ nữ bị tổn thất khối lượng plasma cao hơn đồng nghiệp nam. Ngoài ra, nguy cơ stress ở phụ nữ cũng cao hơn so với đàn ông nên nguy cơ mắc bệnh tim lớn hơn.
2. Hệ miễn dịch
Theo các nghiên cứu thực hiện dưới mặt đất thì phản ứng miễn dịch ở hai giới khác nhau. Phụ nữ có phản ứng miễn dịch mạnh hơn so với nam giới, kể cả việc sản xuất các kháng thể tăng cường và các hưởng ứng miễn dịch trung gian. Điều này cho thấy khả năng chống chọi với bệnh, thậm chí cả khi bị nhiễm bệnh thì khả năng miễn dịch cũng tốt hơn. Tuy nhiên, do hệ miễn dịch hoạt hóa ở mức cao nên phụ nữ dễ mắc bệnh tự miễn dịch. Bằng chứng, 70% số người mắc bệnh này là phụ nữ. Sự khác biệt về miễn dịch này có thể là do tác động của các loại hormon sinh dục như estrogen, progesteron và testosteron lên chức năng tế bào miễn dịch.
Do phụ nữ quá mẫn cảm nên dễ mắc các loại u ác tính, đặc biệt là bức xạ phát ra từ các chuyến bay, trong đó có bức xạ ion hóa rất nguy hiểm cho các tế bào máu và các tế bào hệ thống miễn dịch của cơ thể, vì vậy các nhà du hành nữ dễ mắc bệnh ung thư, kể cả ung thư phổi.
3. Vận động cảm giác
Hệ thống cảm giác thần kinh của đàn ông và phụ nữ khác biệt. Đàn ông có sự nhạy bén khi nhớ chi tiết, nhưng phụ nữ lại có khả năng phân biệt màu sắc tốt hơn nên đàn ông thường dễ mắc bệnh mù màu, còn phụ nữ lại dễ mắc bệnh rối loạn tiền đình, gây chóng mặt nhiều hơn nam giới. Trong quá trình thay đổi môi trường sống, nhất là trong môi trường phi trọng lực, phụ nữ dễ mắc chứng say tàu xe so với nam giới (50%/38%) nhưng khi về trái đất tỷ lệ này lại đảo ngược, nam nhiều hơn nữ (47%/40%). Về nhạy cảm thính lực, sức nghe của đàn ông giảm nhanh hơn so với phụ nữ, nhất là tai trái.
4. Cơ xương khớp
Theo nghiên cứu 6 tháng đầu sống trên tàu vũ trụ, các nhà du hành bị tổn thất 2 - 24% lượng xương xốp trong xương ống chân. Tỷ lệ tổn thất xương và cơ ở đàn ông trong môi trường phi trọng lực cao hơn phụ nữ, còn khi ở mặt đất phụ nữ lại hay mắc chứng thoái hóa khớp gối nhiều hơn đàn ông. Do tổn thất khối lượng cơ nên chấn thương khớp và thoái hóa khớp ở đàn ông trong khi ở vũ trụ cũng lớn hơn so với phụ nữ.
5. Hệ thống sinh sản
Hai vấn đề quan trọng liên quan đến sức khỏe sinh sản của con người trong môi trường không gian chính là trọng lực và bức xạ. Tổng thể, vô sinh tạm thời được xem là rủi ro lớn nhất khi tiếp xúc với bức xạ ion hóa cấp tính, vì tuyến sinh dục rất nhạy cảm với những yếu tố rủi ro này. Phụ nữ rất dễ bị ảnh hưởng bởi bức xạ, nhất là rủi ro ung thư phổi, tuyến giáp, vú và buồng trứng. Người ta lại phát hiện thấy ở đàn ông sự suy giảm testosterone sau những chuyến bay vào vũ trụ là có thật, nhưng tác dụng của hormon oxytoxin lại rất tốt ở cả hai giới nên nó làm giảm căng thẳng, thông qua cơ chế giảm cortisol. Trong không gian nếu dùng thuốc tránh thai dạng uống có thể giúp cơ thể bài tiết oxytocin lẫn cortisol.
6. Về hành vi
Qua các nghiên cứu về hành vi, hệ thống thần kinh và các chu kỳ ngủ nghỉ cho thấy, không có sự khác biệt lớn ở hai giới. Tuy nhiên, hoạt hóa miễn dịch tế bào ở phụ nữ tăng mạnh hơn so với đàn ông, tuyệt nhiên không có sự khác biệt về rủi ro tăng bệnh trầm cảm và rối loạn lo lắng ở cả hai giới.
(Theo PM, 12/2014)
Khắc Nam
