Quê nhà vẫn đón người như những miền bao dung. Và có thế nào thì đất đai vẫn mềm mại với những bàn chân xưa kia từng chạy nhảy trên mình nó. Cả với những ai lớn lên trong ồn ào tiếng còi xe và những ánh đèn cao áp lấp loáng đại lộ, thì cũng có những lần gốc gác làng xóm, hơi thở đồng ruộng qua đời cha, đời ông, qua tuổi mẹ, tuổi bà, từ những dòng sông thuở nào cụ kỵ vẫn chảy đều đặn đến hôm nay, sẽ lên tiếng vẫy gọi một đôi lần tìm về. Có thể là bản quán của phụ huynh hay các bậc tiền nhân, một ngôi làng thuần nông hẻo lánh và nghèo xác, nằm ở xa tít tắp, một xã làm ăn buôn bán trù mật và sung túc. Cũng có thể là một quê hương bất kỳ, một mái đao, một cổng làng tróc lở. Dù chưa từng đến, dù mới nghe tên lần đầu, nhưng dường như đâu đây trong mắt nhìn lạ lẫm của mình, đã phảng phất một đôi chút ngỡ ngàng, như đã hẹn hò nơi này từ năm xưa, từ kiếp trước.
Nơi tự dưng lạ, tự dưng quen, tự nhiên nhớ, tự nhiên quên ấy vẫn là mỡ màu vạm vỡ cho bạt ngàn ý tưởng sinh sôi và tạo dựng. Ở đó luôn vận động đa chiều những đời sống tầng tầng lớp lớp của những thế hệ người, dài lâu và mòn mỏi, tưởng chỉ thoảng qua như cơn gió, nhưng đã mang chứa vô vàn nếp nhăn và những đường vân tay của đất lề quê thói, của phong tục, truyền thống dòng tộc. Mang cả những bản tính cố hữu và phổ biến qua những nẻo làng quê, trong mối dây cố kết từng cộng đồng của họ mạc, của xóm, của thôn, của làng xã.
Ở đó le lói những dấu tích âm thanh của tiếng trống phách, tiếng sênh tiền, tiếng lí lơi lúng liếng những câu hát dài theo đuôi mắt gieo vào thăm thẳm những màn đêm xưa rủ nhau theo gánh chèo về sân đình, rủ nhau đi hát đúm. Ở đó mờ ảo hương khói u trầm bao phủ những huyền thoại, bí tích, những kiêng kỵ và kính phục khi đối diện các đấng thiêng nơi đình đền miếu phủ, nơi đống xưa, mả cũ vời vợi dã sử. Lúc ấy, người dâng hương hay trầm tư mặc tưởng cũng vừa đối diện vừa hoà hợp với niềm tinh tâm linh trong mình. Ở đó, nơi hội hè lễ lạt khấn vái, cửa võng thăm thẳm màu thời gian vàng son và cờ ngũ sắc tung bay theo những nẻo kiệu đi nhanh xô dạt từng đám người. Kiệu xoay và người cũng xoay tròn, làng quê chênh chao trong một không gian thiêng, một siêu thế giới. Tất cả vẫn đủ đầy ăm ắp, rộng rãi và sâu kín, như rơm khô sắp bùng lên từ những que diêm nhỏ. Nơi này, có cửa mở cho tâm trí về nương náu, thấm thía và bốc cháy thành lời, thành chữ, thành những chuyến đi phồn sinh của suy tư. Đó là ngày hôm qua nhưng cũng là hôm nay, là lúc này và cả ngày mai có thể chưa hiểu hết. Nghĩ đến những phương trời ấy, nơi âm thanh, hình bóng, đường nét như tiếng sáo diều không đứt u u gọi tên người ở lại và người phiêu du, người chưa quen và đã gần gũi, lòng ta vẫn dâng lên những nén hương thành kính.
Thỉnh thoảng, rong xe một mình ra khỏi thị xã Hà Đông nay là thành phố nhỏ, theo dọc sông đi qua những mái làng như một cuộc tìm lại gương mặt mình. Đa Sỹ rèn sắt, làm dao kéo, trang trí đầu rồng, nối Mẫu Lương, Kiến Hưng cách một cánh đồng sang Hữu Hoà, Phú Diễn, Cự Đà, Khúc Thuỷ…, những làng cũ trầm mặc từng trăm năm phơi bánh đa, làm miến, ngả tương. Những đình chùa, sinh phần, đền cũ, miếu hoang nối nhau liên tiếp, đầy bí ẩn và thân thiết. Trong vòng quay hối hả mưu sinh, trong cuộc quy hoạch những khu đô thị mới, trên đà mọc lên những văn phòng tư vấn mua bán đất, trong ngã giá và ô nhiễm bụi, khói, ô nhiễm đời sống, đâu đấy vẫn lung linh những âm điệu xa xôi của tiếng gọi từ hồn vía những đường gạch xếp nghiêng. Và đâu đó, qua những bãi bờ cổ tích tỉnh Bắc sông Cầu lãng đãng lời ca nhớ nhung mời gọi, những vườn tược lô nhô nâng từng núi thấp nổi xanh trên đường dài hướng lên Ba Vì mây trắng, thấy trời quê vỡ tung từng mảnh nghìn xưa. Lại tưởng các Nho sĩ cách làng vẫn theo những vạt mây đi thăm thú bằng hữu, thù tạc và ngâm vịnh, tưởng giữa trưa, quan binh lòng đất vẫn theo nhau đi tuần, và bên cạnh mình trên mỗi đường làng ngập trong những rặng cây, vừa tưởng, vừa như cảm thấy rất thật thà, hình như, vẫn có bao nhiêu người xưa đang âm thầm qua lại.
Quang Hưng