Từ những bước tiến
Sau 5 tháng phát động, Ban Tổ chức Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015 (Bộ VH-TT&DL và Hội Mỹ thuật Việt Nam) đã nhận được hơn 4.000 tác phẩm của 2.002 tác giả ở 63 tỉnh, thành phố gửi tham dự. Từ đó, Hội đồng nghệ thuật gồm các chuyên gia hàng đầu nền mỹ thuật Việt Nam đã tuyển chọn 409 tác phẩm cho tất cả loại hình mỹ thuật để trưng bày, trong đó 38 tác phẩm xuất sắc đã được chọn trao giải thưởng.
Họa sĩ Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm cho biết, kể từ năm 1995, đây là kỳ triển lãm có số lượng tác phẩm được lựa chọn trưng bày thấp nhất và Hội đồng nghệ thuật đã hướng đến chất lượng. Việc thay đổi từ tên gọi Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc (trước đây) thành Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam như hiện nay khẳng định vị thế của triển lãm đối với đời sống mỹ thuật của cả nước, đại diện cho quốc gia.
Một điểm mới quan trọng, đó là năm nay có sự tham gia của tất cả các loại hình, từ video art, trình diễn, sắp đặt, body art, body painting... Đồng quan điểm, PGS - họa sĩ Lê Anh Vân (nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam) khi ông cho rằng, triển lãm lần này đã có nhiều tác phẩm mang cái mới, đặc biệt là có sự tham gia của các loại hình sắp đặt, video art, nghệ thuật trình diễn. Ban Tổ chức và các nghệ sĩ đều muốn bộc lộ khả năng cao nhất, cái mà mình mong muốn được thể hiện nhất để đáp ứng được nhu cầu xã hội.
Một tác phẩm được chọn trưng bày tại Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015.
Về các tác phẩm điêu khắc được chọn tham gia Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015, PGS.TS. Nguyễn Xuân Tiên (Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM) đánh giá, các tác phẩm điêu khắc nhìn chung có sự tìm tòi, phong phú về nội dung, chất liệu, ngôn ngữ, phong cách với nhiều khuynh hướng sáng tạo như hiện thực, trừu tượng, ấn tượng, tối giản, sắp đặt..., phản ánh những tâm tư, tình cảm, ý tưởng nghệ thuật của tác giả đến nhiều mặt đời sống xã hội đương đại. Xu hướng “hiện đại” trong ngôn ngữ điêu khắc vẫn cập nhật đến nhiều ngõ, ngách của đời sống xã hội đương đại cụ thể, đa dạng, mang đậm tính nhân văn; số lượng tác phẩm có ngôn ngữ điêu khắc hiện đại nhiều hơn những tác phẩm ngôn ngữ hiện thực. Nó đang phản ánh đúng với những diễn biến đa dạng, nhiều chiều.
Một điểm nổi bật khác là nhiều tác phẩm trong triển lãm dịp này đã thể hiện bằng ngôn ngữ nghệ thuật “kể” lại ấn tượng những câu chuyện thời đại. Ví như các yếu tố tín ngưỡng, tôn giáo trong Lên đồng của Trần Quốc Giang, Đức tin của Võ Việt Dũng; hay câu chuyện công nghệ khiến con người thờ ơ với cuộc sống trong Tuổi teen của Phạm Hồng Như. Triển lãm cũng xuất hiện nhiều tác phẩm về chủ đề biển đảo, những vấn đề thời sự nóng bỏng của đất nước...
Đến những muộn phiền
Theo họa sĩ Vi Kiến Thành, hiện nay nền mỹ thuật Việt Nam đã có những bứt phá về nhiều mặt nhưng bên cạnh đó vẫn bộc lộ hạn chế. Họa sĩ Vi Kiến Thành cho rằng, mỹ thuật Việt Nam chưa thật sự được sự ủng hộ và tạo điều kiện phát triển của xã hội. Qua dư luận, qua những thông tin báo chí, có thể nói mỹ thuật là một trong những ngành nghệ thuật bị hiểu, bị đánh giá không đúng nhất, thiếu sự ủng hộ nhất. Và quan trọng hơn nữa, chúng ta chưa có được thị trường mỹ thuật ở trong nước.
Qua triển lãm lần này, nhà phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng nhận ra rằng, số nghệ sĩ trẻ tham gia đông nhưng rất nhiều sáng tác nóng vội, nhiều cách thể hiện đi tắt, sử dụng tư liệu ảnh hơi quá và sao chép từng phần những cái đã có. Trong lĩnh vực điêu khắc, PGS.TS. Nguyễn Xuân Tiên đánh giá, triển lãm mỹ thuật lớn nhất nước nhà năm nay, các tác phẩm vẫn chưa hơn những tác phẩm điêu khắc của lần trước. Bên cạnh đó, nghệ thuật điêu khắc thiếu tác phẩm gây được ấn tượng mạnh và đặc biệt là lực lượng các nhà điêu khắc khu vực phía Nam tham gia ít, chất lượng nghệ thuật của các tác phẩm tham gia không cao, chưa có những đột phá trong sáng tạo nghệ thuật.
Rất đáng lưu ý, họa sĩ Vũ Đình Tuấn (thành viên Hội đồng Nghệ thuật Hội họa, Đồ họa, viedeo art Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam 2015) cho biết, ông không có cảm nhận đặc biệt nào với các tác phẩm tham dự ở 2 loại hình nghệ thuật đồ họa, video art tại triển lãm lần này. Phần lớn các tác phẩm không thực sự chuyên nghiệp, ngôn ngữ trình diễn tẻ nhạt. Video dù có được hiếm hoi sự xuất sắc, nhưng nhìn chung chúng ta chưa có tác giả, tác phẩm chuyên nghiệp để tâm huyết với lĩnh vực này, do vậy không có lực lượng sáng tác tốt. Việc có ít tác phẩm đồ họa, video art trong tổng số hơn 4.000 tác phẩm gửi đến tham dự triển lãm phản ánh đúng 3 vấn đề: thực chất mức độ phát triển khiêm tốn của loại hình đồ họa, video art; sự do dự, hoài nghi, thiếu tin cậy của các tác giả về cách tổ chức của chúng ta và công chúng không có tâm lý sẵn sàng đón nhận các loại hình nghệ thuật mới.
Tuy vậy số lượng tác phẩm thuộc nghệ thuật đương đại năm nay tham gia ít, chưa thực sự có tiếng nói riêng, bản thân các nghệ sĩ cũng vẫn còn mặc cảm, e dè chưa tham gia triển lãm do có quan niệm đây là một sân chơi truyền thống.