Nguyên nhân bên ngoài theo Đông y là do phong hàn thử thấp xâm nhập cơ thể làm cho kinh lạc trở trệ, khí huyết mất thông sướng, cân cơ co cứng... Nguyên nhân bên trong là do can thận và khí huyết hư suy, khả năng phòng vệ của cơ thể yếu, từ đó gây ra bệnh.
Viêm khớp dạng thấp có hai thể cấp tính và mạn tính. Sau đây là một số bài thuốc Nam điều trị theo từng thể bệnh.
Viêm khớp cấp tính: Người bệnh sưng đau các khớp, người sốt, toàn thân mệt mỏi, có khi kèm viêm họng, đau họng. Khớp sưng đau tăng lên khi bị lạnh và ẩm ướt. Phép trị là khu phong tán hàn, chống viêm, chỉ thống. Dùng một trong các bài:
Bài 1: xuyên khung 10g, cỏ xước 10g, tất bát 12g, kê huyết đằng 20g, ngải diệp 16g, tang ký sinh 16g, quế 8g, thiên niên kiện 10g, ngũ gia bì 16g, cẩu tích 10g. Sắc uống ngày 1 thang
Bài 2: rễ bưởi bung 16g, thổ phục linh 20g, cà gai leo 12g, nam tục đoạn 20g, hà thủ ô chế 16g, xương bồ 16g, quê 8g, kiện 10g, cam thảo 10g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 3: nam tục đoạn, ngũ gia bì, ngải diệp, trinh nữ, cối xay, đơn hoa, kê huyết đằng, xa tiền thảo, mỗi vị 24g. Sắc uống ngày 1 thang, sắc 3 lần uống 3 lần.
Người bệnh viêm khớp dạng thấp có biểu hiện sưng nóng đỏ đau các khớp.
Viêm khớp mạn tính: Người bệnh đau nhức các khớp, ổ khớp không sưng, không sốt, hạn chế vận động, đau tăng lên khi thời tiết thay đổi, có biểu hiện cứng khớp, thường gặp ở người cao tuổi. Phép điều trị là trừ phong, lợi thấp kết hợp bổ can thận và dưỡng huyết. Dùng một trong các bài:
Bài 1: đương quy 12g, bạch thược 12g, kê huyết đằng 20g, trinh nữ 20g, rễ bưởi bung 20g, hy thiêm 20g, đinh lăng 20g, nam tục đoạn 20g, quế chi 8g, thiên niên kiện 10g. Sắc uống ngày 1 thang. 15-17 ngày là một liệu trình.
Bài 2: thổ phục linh 20g, trinh nữ 20g, xương bồ 16g, ngải diệp 16g, kinh giới 16g, hà thủ ô chế 16g, kê huyết đằng 20g, tất bát 12g, đương quy 12g, chích thảo 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Cây bưởi bung là vị thuốc tốt trị viêm khớp dạng thấp cấp và mạn tính.
Gia giảm: Nếu đau nhiều không ngủ được, gia: hắc táo nhân 16g, viễn chí 12g, lạc tiên 20g. Nếu thường bị lạnh bụng, rối loạn tiêu hóa, gia: bạch truật 16g, sơn thù 10g, lương khương 12g. Ăn uống kém, cơ thể suy nhược, gia: đại táo 5 quả, hoàng kỳ 16g, sinh khương 6g, nhân sâm 10g. Ho hen, khó thở, mắc đờm, gia: tía tô 12g, cát cánh 12g, bán hạ 10g, hậu phác 10g.
Kết hợp dùng các thuốc xoa bóp ngoài, gồm các vị: quế chi loại tốt 20g, thiên niên kiện 20g, hoa hồi 20g, bạch chỉ 24g, xuyên khung 20g, xương bồ 30g, cao lương khương 20g, gừng khô 20g, trần bì 20g, tô mộc 20g. Các vị thái nhỏ, cho vào chai thủy tinh, đổ ngập rượu để ngâm, sau 10 ngày là dùng được. Dùng bông tẩm thuốc xoa vào những nơi bị sưng đau.